DUNE: Η ΕΡΗΜΟΣ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ

ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΒΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
από το βιβλίο "Φανταστικοί Κόσμοι"
(Εκδόσεις Αρχέτυπο, 2008)

Η αρχή είναι πάντα μια εύθραυστη στιγμή. Για αυτό πρέπει να γνωρίζετε ότι βρισκόμαστε στο έτος Δέκα Χιλιάδες Ενενήντα Ένα. Το σύμπαν κυβερνάται από τον Αυτοκράτορα-Παντισάχ Σαντάμ τον 4ο – τον πατέρα μου. Αυτή τη στιγμή, η πιο πολύτιμη ουσία στο σύμπαν είναι το καρύκευμα melange. Το καρύκευμα επιμηκύνει τη ζωή. Το καρύκευμα διευρύνει τη συνείδηση. Το καρύκευμα είναι απαραίτητο για το ταξίδι στο διάστημα. Η Διαστημική Συντεχνία και οι Πλοηγοί της (οι οποίοι έχουν μεταλλαχθεί από τη χρήση του καρυκεύματος εδώ και τέσσερις χιλιάδες έτη), χρησιμοποιούν το πορτοκαλί αέριο του, αποκτώντας μέσα από αυτό τη δυνατότητα να αναδιπλώνουν το χώρο. Που σημαίνει, να ταξιδεύουν σε οποιοδήποτε σημείο ολόκληρου του σύμπαντος, χωρίς να κινούνται.

Το καρύκευμα υπάρχει μονάχα σε ένα τόπο σε ολόκληρο το σύμπαν, σε έναν άγονο, ξερό πλανήτη με τεράστιες έρημους. Κρυμμένος ανάμεσα στους βράχους αυτών των ερήμων βρίσκεται ο λαός των Fremen, που εδώ και γενιές πιστεύει σε μια προφητεία: πως ένας άνδρας θα έρθει κάποια μέρα, ένας Μεσσίας, ο οποίος θα τον οδηγήσει στην πραγματική ελευθερία. Ο πλανήτης αυτός είναι ο Αρράκις, που είναι γνωστός και σαν Ντιούν.

Πριγκίπισσα Ιρουλάν Κορίνο, αργότερα Ατρείδη-Κορίνο

καρύκευμα (spice, melange, me'-lange, επίσης ma,lanj) ρίζα άγνωστη (πιθανά προέρχεται από την αρχαία γήινη γλώσσα Γαλλικά): α. μια ανάμειξη μπαχαρικών, β. το καρύκευμα του πλανήτη Αρράκις (Dune) το οποίο διαθέτει γηριατρικές ιδιότητες που πρώτη φορά καταγράφηκαν από τον Γιάνσουφ Άσκοκο, τον βασιλικό χημικό επί της βασιλείας του Σέηκαντ του Σοφού. Το καρύκευμα του Αρράκις βρίσκεται μονάχα στην άμμο των βαθύτερων ερήμων του πλανήτη, συνδέεται με τα προφητικά οράματα του Πωλ Μουαντίμπ (Ατρείδη), πρώτου Μαχντί των Φρέμεν, επίσης χρησιμοποιείται από το Διαστημική Συντεχνία των Πλοηγών και τις Μπένε Τζέσεριτ.

Dictionary Royal, Πέμπτη Έκδοση

Το Καρύκευμα Πρέπει να Ρέει!

Η κύρια διαταγή της εταιρείας C.H.O.A.M. (η οποία ελέγχει τη διακίνηση του καρυκεύματος) προς τον Αυτοκράτορα του γνωστού σύμπαντος

Xιλιάδες χρόνια μετά την εποχή που οι άνθρωποι της Παλιάς Γης ονόμασαν «20ο αιώνα», η ανθρώπινη φυλή έχει εξαπλωθεί σε όλο σχεδόν το γνωστό σύμπαν. Οι άνθρωποι κατοικήσαμε και προσαρμοστήκαμε σε εκατοντάδες διαφορετικά είδη πλανητών.

Όμως οι τηλεπικοινωνίες ανάμεσα στους πλανήτες παραμένουν σχεδόν ανύπαρκτες. Κι αυτό γιατί τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα, μέσω των οποίων η ανθρωπότητα συνήθισε να μεταφέρει τα μηνύματα της, δεν μπορούν να μεταδοθούν με ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός. Και ανάμεσα στους κατοικημένους πλανήτες, που απέχουν ο ένας από τον άλλο εκατοντάδες έτη φωτός, οποιαδήποτε άμεση επικοινωνία είναι πρακτικά αδύνατη, γιατί κάθε μήνυμα χρειάζεται εκατοντάδες χρόνια για να φτάσει στον προορισμό του.

Οι άνθρωποι έχουν ανακαλύψει έναν τρόπο να παρακάμπτουν το πρόβλημα των τεράστιων διαπλανητικών αποστάσεων, «κόβοντας δρόμο» μέσα στο χωροχρόνο, ταξιδεύοντας πέρα από τις τρεις γνωστές διαστάσεις. Αλλά μονάχα ένας άνθρωπος με ισχυρή διαίσθηση και υπεραναπτυγμένη νοημοσύνη μπορεί να ταξιδέψει στα παράξενα υπερδιαστασιακά μονοπάτια που συνδέουν μια τοποθεσία του σύμπαντος με μια άλλη. Καμιά συμβατική μηχανή (χωρίς κάποιο είδος νοημοσύνης ανάλογης με την ανθρώπινη) δεν καταφέρνει να το κάνει, γιατί τίποτε χωρίς συνείδηση δεν μπορεί να περάσει από ένα τέτοιο άνοιγμα χωρίς να χαθεί στα άπειρα μονοπάτια του χωροχρόνου. Μόνο ένα συνειδητό πλάσμα, με αυστηρή επίγνωση και αίσθηση της ταυτότητας και της θέσης του στο σύμπαν, μπορεί να περάσει το λαβύρινθο των διαστάσεων και να φτάσει στον προορισμό του. Απαιτείται ένας πανίσχυρος ζωντανός νους, με δυνατότητες ενόρασης που αποκτήθηκαν σε εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, για να «προβλέψει» τη σωστή διαδρομή. Ένας οδηγός ανάμεσα στις διαστάσεις. Ένας πλοηγός.

Πριν ανακαλυφθούν τα εναλλακτικά μονοπάτια ανάμεσα στις διαστάσεις, το πρόβλημα του ορίου της ταχύτητας του φωτός καθιστούσε αδύνατο το ταξίδι στα αστέρια. Η μέθοδος του space-folding, της αναδίπλωσης του χωροχρόνου, ξεπέρασε αυτό το πρόβλημα. Γιγαντιαία διαστημόπλοια καλύπτουν πλέον τις τεράστιες αποστάσεις ανάμεσα στα αστρικά συστήματα πριν το μάτι προλάβει να ανοιγοκλείσει. Χωρίς να κινούνται. Απλώς εξαφανίζονται από τον ένα τόπο και εμφανίζονται σε κάποιον άλλο.

Κι όμως, τα προβλήματα των διαστημικών ταξιδιών δεν έχουν λυθεί. Τα μοναδικά σκάφη που διαθέτουν τα τεράστια αποθέματα ενέργειας που απαιτούνται για το «άλμα» του space-folding είναι τα highliners, ένα είδος διαστημικών αεροπλανοφόρων. Και για να φτιαχτεί ένα και μόνο highliner, απαιτούνται πόροι και υλικά περισσότερα από αυτά που διαθέτει η οικονομία ενός ολόκληρου πλανήτη. Οπότε λιγοστά από αυτά τα διαστημικά μεγαθήρια υπάρχουν στο σύμπαν. Και καθώς είναι λίγα, το εισιτήριο της επιβίβασης σε αυτά είναι απίστευτα ακριβό, καθιστώντας το ταξίδι ανάμεσα στους πλανήτες μια πολυτέλεια που πολύ λίγοι μπορούν να πληρώσουν.

Τα highliners κατευθύνονται από έναν άνθρωπο, τον Πλοηγό (navigator), έναν υπερ-άνθρωπο με αυστηρή εκπαίδευση και ξεχωριστά χαρίσματα. Δεν υπάρχουν αυτόματες μηχανές που τα οδηγούν. Γιατί η κατασκευή και η χρήση των υπολογιστών τιμωρείται πλέον με θάνατο. Μια από τις πιο απαράβατες εντολές της Πορτοκαλόχρωμης Καθολικής Βίβλου είναι: «Ου δημιουργήσεις μηχανή καθ' ομοίωση του ανθρώπινου νου».

Αλλά κι αν υπήρχαν, δύσκολα θα συναγωνίζονταν τις ικανότητες ενός Πλοηγού. Ο εγκέφαλός του Πλοηγού έχει σμιλευτεί έτσι ώστε να μπορεί να «διαισθανθεί» τη σωστή διαδρομή μέσα στο λαβύρινθο των διαστάσεων, εκτελώντας σε λίγες στιγμές αυτό που τα ισχυρότερα computers θα χρειάζονταν εκατοντάδες χρόνια για να υπολογίσουν.

Αυτή η σπάνια ικανότητα της «ενορατικής πλοήγησης», έχει τοποθετήσει τους Πλοηγούς στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας. Τους έχει μετατρέψει σε ένα υπερπολύτιμο είδος απαραίτητο για την συνοχή του ανθρώπινου πολιτισμού. Οι Πλοηγοί είναι οι μεταφορείς, οι αγγελιαφόροι, οι φορείς πληροφόρησης, οι συνδετικοί κρίκοι της ανθρωπότητας. Αν οι Πλοηγοί αρνηθούν να κατευθύνουν τα highliners, κάθε επαφή ανάμεσα στους πολιτισμένους πλανήτες θα σταματήσει. Η ανθρωπότητα θα επιστρέψει σε έναν νέο Μεσαίωνα, αφού κάθε πλανήτης θα μετατραπεί σε ένα πλανητικό φέουδο, αποκομμένο από τα κέντρα της τεχνολογικής ανάπτυξης, από τα κέντρα της ιατρικής γνώσης, από τα κέντρα του Πολιτισμού.

Για να τα καταφέρει όμως ο πλοηγός να ενεργοποιήσει την ενόρασή του και να κατευθύνει το highliner, δεν αρκούν μονάχα το χάρισμα και η εκπαίδευσή του. Πρέπει να υποβοηθείται από μια κατάλληλη χημική ουσία, ένα ειδικό σκεύασμα «διεύρυνσης του νου»: το καρύκευμα. Και το καρύκευμα παράγεται μονάχα σε έναν πλανήτη του σύμπαντος. Στον Αρράκις, τον πλανήτη της Άμμου. Στον Dune.

«Κάποτε οι άνθρωποι παρέδωσαν τη σκέψη τους στις μηχανές, με την ελπίδα ότι αυτό θα τους απελευθέρωνε. Αλλά έτσι επέτρεψαν άλλους ανθρώπους με μηχανές να τους σκλαβώσουν.»

Σεβάσμια Μητέρα των Μπένε Τζέσεριτ, Γκάιους Έλενα Μοχάιαμ

Δέκα χιλιάδες χρόνια μετά την εποχή που οι άνθρωποι της Παλιάς Γης ονόμασαν «20ο αιώνα», κάθε είδος τεχνητής νοημοσύνης έχει απαγορευτεί. Η τεχνολογία τους αναπτύχθηκε με τεράστιους ρυθμούς, μέχρι που οι μηχανές απόκτησαν συνείδηση – της ύπαρξής τους, αλλά και της δύναμής τους. Και αποφάσισαν ότι δεν χρειάζονταν τον Άνθρωπο για να κυβερνήσουν το σύμπαν, ούτε υπάρχει χώρος για τη συνύπαρξη μηχανών και ανθρώπων, του δημιουργήματος και του δημιουργού.

Δεν φταίνε οι μηχανές που έφτασαν σ' αυτό το συμπέρασμα, αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι που τις κατασκεύασαν. Οι τεχνητές νοημοσύνες δημιουργήθηκαν με κακές προθέσεις και η εξέλιξή τους από τους ανθρώπους έκρυβε σχεδόν πάντα σκοπούς πολέμου. Οι μηχανές διδάχτηκαν από εμάς να υπολογίζουν, να μισούν, να είναι καταστροφικές, να αναγνωρίζουν το θάνατο ως μέθοδο, για την επιβίωσή τους.

Οι φιλόσοφοί μας, αναλύοντας τα προηγούμενα, κατέληξαν σε ένα δυσάρεστο συμπέρασμα: η βιολογική ζωή είναι ασύμβατη με τη μηχανική. Και αυτή η ασυμβατότητα είναι μάλλον βασικός νόμος του σύμπαντος. Γιατί δεν χρειάζεται παρά ένας μόνο ψυχοπαθής που αποσκοπεί στο θάνατο των συνανθρώπων του, για να εμφυτεύσει στις μηχανές μια φύση εχθρική προς τη ζωή. Και οι μηχανές θα υπακούσουν τυφλά στη φονική οδηγία, χωρίς να κανένα φραγμό. Γιατί οι μηχανές δεν αναζητούν το ξεπέρασμα του είναι τους. Δεν αμφιβάλλουν ποτέ για τον προγραμματισμό τους, όσο ανήθικος, καταστροφικός, αντίθετος με τη ζωή κι αν είναι. Απλώς ακολουθούν διαταγές.

Χωρίς να είμαστε σίγουροι πώς και γιατί, χωρίς να γνωρίζουμε ποίος ήταν ο πραγματικός υπεύθυνος, οι τεχνητές νοημοσύνες κάποια μέρα επαναστάτησαν απέναντι στην ανθρωπότητα. Σε ελάχιστο χρόνο κονιορτοποίησαν ολόκληρους πλανήτες, επικεντρώνοντας τα πυρά τους στα σημαντικότερα κέντρα της ανθρώπινης δύναμης. Δισεκατομμύρια πέθαναν στις εκρήξεις των αυτό-οδηγούμενων πυρηνικών όπλων και στα χέρια των ρομποτικών εκτελεστών.

Έτσι ξεκίνησε το τεράστιο μίσος ανάμεσα στους ανθρώπους και τις νοήμονες μηχανές. Στην αρχή φάνηκε ότι θα υποκύπταμε στις ασταμάτητες επιθέσεις τους και η ανθρωπότητα θα εξαφανιζόταν, αλλά κάποια στιγμή καταφέραμε να αντιδράσουμε αποτελεσματικά. Ξεκινήσαμε τον Ιερό Πόλεμο της ανθρωπότητας κατά των μηχανών: το Μπατλέριαν Τζιχάντ (Butlerian Jihad) που τέλειωσε με τη νίκη των ανθρώπων.

Μετά το Τζιχάντ (που στα Αραβικά της Παλιάς Γης σημαίνει ιερός πόλεμος) ο τρόμος ενάντια στις νοήμονες μηχανές μετατράπηκε σε θρησκευτικό δόγμα: «Ου ποιήσεις μηχανή παρόμοια του ανθρώπινου εγκεφάλου». Κάθε προσπάθεια από εκεί και έπειτα να κατασκευαστεί μια τεχνητή νοημοσύνη, ισοδυναμεί με ιεροσυλία. Και καταλήγει συνήθως στα χέρια του φανατισμένου πλήθους, που καταστρέφει με μανία τις νοήμονες μηχανές, αλλά και τους δημιουργούς τους.

Όπως γνωρίζει κάθε παιδί που μόλις μαθαίνει να διαβάζει, για να καταφέρουμε να πολεμήσουμε τις μηχανές αναγκαστήκαμε να τις μιμηθούμε. Αλλιώς ποτέ δεν θα καταφέρναμε να τις νικήσουμε, αφού οι μηχανές μας ξεπερνούν σε όλα σχεδόν τα θέματα: σαν στρατηγοί δεν κάνουν λάθη τακτικής, σαν οικονομολόγοι διαχειρίζονται άψογα τους πόρους τους, σαν διοικητές δεν συναντούν ποτέ την ανυπακοή, σαν πολεμιστές δεν κάνουν ποτέ πίσω, σαν ερευνητές δεν σταματούν ποτέ να βελτιώνουν τις μεθόδους και τις τακτικές τους…

Είμαστε ανώτεροι από τις μηχανές μονάχα στη φαντασία, στην αίσθηση ενός απώτερου σκοπού και στη διαίσθηση. Όπλα που, δυστυχώς, δεν είναι αρκετά για τη μάχη ενάντια στη μηχανή. Έτσι κάποιοι από εμάς αφιέρωσαν τη ζωή τους στο να μετατρέψουν τον εγκέφαλό τους σε βιολογικό computer, ισοδύναμο αν όχι ανώτερο του μηχανικού. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από την πολυπλοκότητα του πιο περίπλοκου κυκλώματος, έχει περισσότερα κυτταρικά transistor (νευρώνες) από κάθε επεξεργαστή. Και, ενώ είναι σχετικά εύκολο να επηρεάσεις οποιονδήποτε υπολογιστή με ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές και άλλα τεχνολογικά κόλπα, σε καμιά περίπτωση δεν είναι εύκολο να «χειριστείς» τον άνθρωπο που διαθέτει δυνατή θέληση.

Στην πορεία της προσπάθειας τους να ξεπεράσουν τους υπολογιστές, οι εξερευνητές της ανθρώπινης νοημοσύνης συνειδητοποίησαν ότι το βασικότερο πλεονέκτημα των μηχανών ήταν η αλάνθαστη μνήμη τους. Και αποφάσισαν ότι για να ξεπεράσουν τις μηχανές, έπρεπε κι αυτοί να εκπαιδεύσουν τέλεια τη μνήμη τους.

Το αποτέλεσμα των μακροχρόνιων παρατηρήσεων και τεχνικών, ήταν τελικά η ανάπτυξη μιας μυστικιστικής τεχνικής, ενός είδους «διαλογισμού». Αυτός που χρησιμοποιεί αυτή την τεχνική πέφτει σε ένα είδος καταληψίας, σταματά να σκέφτεται εγωκεντρικά, το μυαλό του απλώνεται σε όλα τα διαθέσιμα στοιχεία. Τότε ο νους του αρχίζει να σκέφτεται καθαρά: χωρίς να υπερτιμά, χωρίς να υποτιμά, χωρίς να προτιμά. Δεν «ξεχνά» πλέον τίποτε. Έρχεται έτσι πιο κοντά στα πραγματικά δεδομένα του εξωτερικού κόσμου, στην «αλήθεια των αντικειμένων». Και αναλύοντας ψυχρά αυτά τα «δεδομένα», ο νους μπορεί να παίξει καλύτερα τα παιχνίδια της δύναμης και της επιβίωσης.

Εκείνος που είναι εκπαιδευμένος στην τεχνική αυτή ονομάζεται Μεντάτ (Mentat). Ο Μεντάτ είναι σχεδόν πάντα άριστος στρατηγός, άριστος μαθηματικός, άριστος πολεμιστής. Ακριβώς όπως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, δεν νιώθει πάθος, ορμές, εμπάθειες. Και αυτή είναι η πραγματική δύναμή του, γιατί κάθε πάθος σκοτεινιάζει το νου, δυσκολεύει τους υπολογισμούς, προκαλεί μια «εγωκεντρική» πραγματικότητα. Ο Μεντάτ είναι ένας νους καθαρός από όλα αυτά, ένας παντοδύναμος νους που μπορεί να λύσει με τη σκέψη του τα περισσότερα προβλήματα.

Για να τα καταφέρει όμως δεν αρκεί το χάρισμα, ούτε η εκπαίδευσή του. Πρέπει να υποβοηθείται από μια κατάλληλη χημική ουσία, ένα ειδικό σκεύασμα «διεύρυνσης του νου»: το καρύκευμα. Και το καρύκευμα παράγεται μονάχα σε έναν πλανήτη του σύμπαντος. Στον Αρράκις, τον πλανήτη της Άμμου. Στον Dune.

Κάθε πειθαρχία είναι κρυφή πειθαρχία, που έχει σχεδιαστεί όχι για να απελευθερώνει, αλλά για να περιορίζει. Μη ρωτάς Γιατί; Να είσαι προσεκτικός με το Πώς; Το Γιατί; οδηγεί αμείλικτα στο παράδοξο. Το Πώς; σε παγιδεύει σε ένα σύμπαν αιτίας και αποτελέσματος. Και τα δύο αρνούνται το απεριόριστο.

Τα Απόκρυφα του Αρράκις

Δέκα χιλιάδες χρόνια μετά την εποχή που οι άνθρωποι της Παλιάς Γης ονόμασαν «20ο αιώνα», δεν συναντήσαμε ακόμη κανένα εξωγήινο πλάσμα με νοημοσύνη ανάλογη της ανθρώπινης. Η φυλή μας συνειδητοποίησε με φρίκη πως, τουλάχιστον για το γαλαξία μας, είμαστε η «κορωνίδα της Δημιουργίας», τα «μοναδικά παιδιά του Θεού». Έτσι αναγκαστήκαμε να αναλάβουμε τις ευθύνες μας: πρέπει να συνεχίσουμε να υπάρχουμε, γιατί πιθανά εμείς είμαστε η μοναδική έκφραση πραγματικής Συνείδησης στο σύμπαν.

Καμιά δικαιολογία δεν υπάρχει πλέον για λάθη που μπορεί να καταλήξουν στην πιθανή εξολόθρευση της ανθρώπινης φυλής. Τα πυρηνικά όπλα θεωρούνται ταμπού. Η χρήση τους τιμωρείται με τη θανάτωση και την ατίμωση όλων των μελών της ανθρώπινης ομάδας που τόλμησε να τα πυροδοτήσει. Αν κάποιος λαός τολμήσει να χτυπήσει με πυρηνικά όπλα κάποια τοποθεσία, θα δεχτεί αντίποινα από όλους τους κόσμους, οι αρχηγοί του θα εκτελεστούν παραδειγματικά, τα ονόματά του θα σβηστούν από όλα τα αρχεία. Θα γίνει ο,τιδήποτε είναι δυνατό για να καταλήξει ένας λαός προσφύγων, διωγμένων από κάθε τόπο.

Και λάθη που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην καταστροφή της ανθρωπότητας έχουν γίνει αρκετές φορές, για αυτό πολλοί λαοί βρίσκονται σε δίωξη. Τα ελάχιστα μέλη τους που κατάφεραν να επιβιώσουν μετά τα σχεδόν «συμπαντικά» αντίποινα, τριγυρνούν ατιμασμένα από κόσμο σε κόσμο, από πλανήτη σε πλανήτη. Κουρελήδες λαθρεπιβάτες κρυμμένοι στα αμπάρια των highliners, έχοντας μεταφέρει όλη την περιουσία τους στους Πλοηγούς για να τους επιτραπεί να ταξιδέψουν, αναζητούν ένα καταφύγιο μακριά από το κοινωνικό στίγμα. Αλλά κανείς δεν τους συγχωρεί. Ο μόνος τρόπος για να επιβιώσουν είναι να αρνηθούν την ταυτότητά τους, να εγκαταλείψουν την καταγωγή τους, να εξαλείψουν κάθε μνήμη για το ένοχο παρελθόν τους.

Ευτυχώς για αυτούς, οι μνήμες και οι καταγωγές χάνονται εύκολα στο χάος του σύμπαντος. Όπως σιγά-σιγά χάθηκε και το γήινο ανθρώπινο πρότυπο, όπως χάθηκε και η γήινη καταγωγή μας. Ο άνθρωπος δεν είναι όπως ήταν κάποτε. Ο κάτοικος της Παλιάς Γης δύσκολα θα μπορούσε να ονομάσει «γήινους» τους αποίκους του ενός εκατομμυρίου παράξενων πλανητών. Οι άποικοι έχουν εγκλιματιστεί στα ξένα περιβάλλοντα, έχουν εφαρμόσει στα σώματά τους αλλόκοτες γενετικές τεχνικές, έχουν μεταλλαχθεί υιοθετώντας εξωγήινες χημείες.

Όλες αυτές οι εμπειρίες βοήθησαν τη Βιολογία και τη Γενετική επιστήμη να φτάσουν σε επίπεδα που δύσκολα θα μπορούσαν να φανταστούν οι παλιοί Γήινοι. Μια συγκεκριμένη μάλιστα ομάδα ανθρώπων, οι Μπένε Τλέιλαξ (Bene Tleilax) ή Τλεϊλάξου, ανέλαβαν με θρησκευτικό φανατισμό την εξέλιξη της Γενετικής, εφαρμόζοντας κάθε γνώση που ανακάλυπταν στα ίδια τους τα σώματα. Κάποια στιγμή κατάφεραν να κατασκευάσουν τον απόλυτο «δοκιμαστικό σωλήνα», το εκκολαπτήριο (incubator) που ονομάζουν «δεξαμενή έξλοτλ» (axlotl tank) μέσα στο οποίο μπορούν να κλωνοποιούν ανθρώπους, να αναπτύσσουν ελεγχόμενες μεταλλάξεις, να επαναφέρουν στη ζωή πεθαμένους ανθρώπους – τους οποίους ονομάζουν γκόλα (ghola).

Το διασημότερο και τρομακτικότερο ίσως κατόρθωμά των Τλεϊλάξου είναι η δημιουργία ανθρώπων με ευμετάβλητο σώμα και χαρακτηριστικά. Αυτά τα πλάσματα ονομάζονται Προσωποχορευτές (Face Dancers) και μπορούν να μιμηθούν το πρόσωπο και το παρουσιαστικό οποιουδήποτε. Η δημιουργία των προσωποχορευτών μετέτρεψε τους Τλεϊλάξου σε μια τρομακτική πολιτική δύναμη, γιατί οι προσωποχορευτές έγιναν οι καλύτεροι πράκτορες και φονιάδες του γνωστού σύμπαντος. Σε κάθε κυβέρνηση τοποθετήθηκαν έντεχνα προσωποχορευτές-πράκτορες των Τλεϊλάξου, «μεταμφιεσμένοι» σε υπάλληλους, γραμματείς και έμπιστους των αρχηγών και των κάθε λογής σημαντικών προσώπων. Πολλοί ήταν εκείνοι που πέθαναν από τις φονικές τους λεπίδες, όταν αρνήθηκαν να εκπληρώσουν τις απαιτήσεις των Τλεϊλάξου. Και η Τλεϊλάξου έμαθαν καλά το παιχνίδι της τρομοκρατίας και του επηρεασμού, ενισχύοντας με κάθε τρόπο το μύθο ότι κάποιος προσωποχορευτής κρύβεται δίπλα στον καθένα μας. Έτσι απλώθηκε στο σύμπαν ένας θρύλος, αλλά και μια γενική απέχθεια προς τους Τλεϊλάξου.

Κάποια στιγμή αποκαλύφθηκαν κάποιες λεπτομέρειες που προδίνουν τους προσωποχορευτές και έτσι σταδιακά αυτοί έχασαν τη τεράστια δύναμή τους. Όμως για να μάθει κάποιος να ξεχωρίζει τα λεπτά σημεία που προδίνουν έναν Προσωποχορευτή, απαιτείται να εκπαιδευτεί κατάλληλα από κάποιον ειδικό δάσκαλο – και αυτή τη δυνατότητα διαθέτουν ελάχιστοι. Έτσι, οι Προσωποχορευτές εξακολουθούν για τους πολλούς να αποτελούν έναν τρομακτικό εφιάλτη.

Παρ' όλα αυτά, αυτή η τρομακτική εξέλιξη της βιοεπιστήμης που κατάφερε να κάνει κάποιους ανθρώπους «ευμετάβλητους», δεν κατάφερε ακόμη να κάνει τον άνθρωπο αθάνατο. Όλοι εξακολουθούν να γερνούν και να πεθαίνουν όταν περάσουν τα χρόνια. Ακόμη και οι Τλεϊλάξου πεθαίνουν, κι ας ισχυρίζονται ότι ο Άρχοντας των Αρχόντων τους είναι αθάνατος. Δεν ήμαστε σίγουροι ότι κάτι τέτοιο ισχύει, ούτε γνωρίζουμε τι εννοούν όταν μιλούν για αθανασία.

Το μόνο που καταφέραμε είναι να αυξήσουμε κατά πολύ τον μέσο όρο ζωής. Αλλά όχι για όλους. Με ειδικές θεραπείες και κούρες σπάνιων ουσιών, οι δυνατοί, οι άνθρωποι της εξουσίας, εκείνοι που μπορούν να ζήσουν περισσότερο από τους απλούς ανθρώπους, βρήκαν τον τρόπο να επιμηκύνουν αρκετά τη ζωή τους, κάποια μάλιστα έφτασαν να ζούνε για πάνω από διακόσια χρόνια. Για να τα καταφέρουν όμως δεν αρκεί το χάρισμα, ούτε η οποιαδήποτε εκπαίδευσή τους. Πρέπει να υποβοηθηθούν από μια κατάλληλη χημική ουσία, η οποία έχει και τη συμπληρωματική ιδιότητα της διεύρυνσης του νου: το καρύκευμα. Και το καρύκευμα παράγεται μονάχα σε ένα πλανήτη του σύμπαντος. Στον Αρράκις, τον πλανήτη της Άμμου. Στον Dune.

Μη λαμβάνεις μέρος σε μια διαμάχη ενάντια σε φανατικούς, εκτός κι αν μπορείς να τους εξουδετερώσεις. Καταπολέμησε μια θρησκεία με μια άλλη θρησκεία, μονάχα αν οι αποδείξεις σου (θαύματα) είναι αδιάψευστα ή αν μπορείς να εμπλακείς με τέτοιο τρόπο που οι φανατικοί θα σε δεχτούν σαν θεόπνευστο. Αυτός είναι εδώ και πολύ καιρό ο φραγμός απέναντι στην επιστήμη που αξιώνει μανδύα θείας αποκάλυψης. Η επιστήμη είναι φανερά κατασκευασμένη από τους ανθρώπους. Οι φανατικοί ξέρουν που βασίζεσαι αλλά, είναι πιο σημαντικό να παραδέχονται ποιος ψιθυρίζει στο αυτί σου.»

Missionaria Protectiva, Πρωτεύουσα Διδασκαλία, Μπένε Τζέσεριτ

Δέκα χιλιάδες χρόνια μετά την εποχή που οι άνθρωποι της Παλιάς Γης ονόμασαν «20ο αιώνα», η μεγαλύτερη συνεκτική δύναμη της ανθρωπότητας είναι η θρησκεία. Πέρα από τη θρησκεία και το θεσμό της υποταγής σε έναν Αυτοκράτορα του Γνωστού σύμπαντος, σχεδόν τίποτε άλλο δεν συνδέει τους «ανθρώπους» αναμεταξύ τους. Η θρησκεία της ανθρωπότητας έχει αλλάξει μορφή. Δεν έχει καμιά σχέση με τις θρησκείες της Παλιάς Γης. Υπάρχει πλέον μόνο μια μεγάλη θρησκεία, μια «καθολική» θρησκεία που συνδέει τα δόγματα και τα διδάγματα όλων των παλιών θρησκειών που είχαν εμφανιστεί στη Παλιά Γη.

Δεν είναι κρυφό από τα μάτια του κυνικού και έξυπνου παρατηρητή, ότι η συνένωση των θρησκειών ήταν ένα εργαλείο της Αυτοκρατορίας. Καθώς ήθελε να ελέγχει το σύνολο του πληθυσμού, έπρεπε να βρει ένα τρόπο να ελέγχει την αντίληψη των ανθρώπων. Και η βάση της αντίληψης βρίσκεται πάντα στις πεποιθήσεις, στα πιστεύω, στην αίσθηση του νοήματος της ανθρώπινης ζωής.

Ο άνθρωπος επί χιλιετίες προσπαθούσε να βρει νόημα για την ύπαρξής του, χρησιμοποιώντας για αυτό το σκοπό κάθε διανοητικό εργαλείο που είχε στη διάθεσή του. Το ισχυρότερο από αυτά τα εργαλεία, όπως αποδείκνυαν πάντοτε οι εξελίξεις, είναι ο ορθός λόγος, δηλαδή ο συνδυασμός φιλοσοφίας και λογικής σκέψης. Αλλά δυστυχώς, ενώ ο ορθός λόγος καταδείκνυε τα πολλαπλά σφάλματα, τις ανακρίβειες, τα ψέματα των μέχρι τότε θρησκευτικών αντιλήψεων, δεν πρότεινε τίποτε ως ουσιαστική απάντηση στα υπαρξιακά ερωτήματα. Μόνο οι θρησκείες το έκαναν επιτυχημένα από την αυγή του πολιτισμού, χρησιμοποιώντας το συνδυασμό μεταφυσικών δογμάτων, κοινωνικών διδαγμάτων και τελετουργικών πρακτικών.

Αλλά οι παραδοσιακές, μη-Καθολικές θρησκείες, οδηγούν σε κοινωνικές αναστατώσεις. Η πολιτική χρησιμοποίηση των μεταφυσικών (και άρα αναπόδεικτων) δογμάτων τους από εκείνους ξέρουν να τα χρησιμοποιούν ως εργαλεία δύναμης, ο τυφλός φανατισμός κάποιων άλλων, όλα αυτά κρύβουν αστάθμητους παράγοντες και κινδύνους για την ομαλή συνέχιση του ανθρώπινου Πολιτισμού. Έπρεπε, λοιπόν, να κατασκευαστεί μια νέα θρησκεία, που θα απαντούσε στην υπαρξιακή αγωνία των ανθρώπων, που θα όριζε με λεπτομέρειες ένα «πολιτικά ορθό» πρότυπο ζωής, που θα προωθούσε έναν «ιερό» τρόπο σκέψης, που θα διέδιδε «μεταφυσικές» προτροπές για να συνεργάζονται οι άνθρωποι αναμεταξύ τους, που θα επέβαλε ένα «θεολογικό φόβητρο» σε όλους εκείνους που δεν θέλουν να υποταχθούν στο κοινωνικό σύστημα. Και, ταυτόχρονα, αυτή η θρησκεία θα έπρεπε να είναι φιλοσοφικά κατασκευασμένη, ώστε να στέκεται αλώβητη απέναντι σε κάθε ορθολογική εξέταση.

Κάνοντας το πρώτο βήμα προς τη δημιουργία αυτής της θρησκείας, οι αρχηγοί όλων των μεγάλων θρησκειών παραδέχτηκαν ότι πιστεύουν στον ίδιο Θεό: έναν θεό άγνωστο, μυστηριώδη, ίσως σκληρό, που ταυτόχρονα όμως είναι η πηγή του Καλού, αφού αυτός δώρισε στον άνθρωπο τη ζωή, τη συνείδηση και το πνεύμα. Και αργότερα δέχτηκαν να συνενώσουν τα δόγματά τους, βάζοντας σαν κύριο δόγμα την πίστη στον άνθρωπο. Έτσι δημιουργήθηκε η σκέψη για μια επιτροπή που θα συνέτασσε μια «καθολική» Βίβλο, ένα βιβλίο που θα περιέχει τις κοινές αλήθειες και τα κοινά διδάγματα όλων των θρησκειών, το απόλυτο βιβλίο της ανθρώπινης σοφίας. Αρχικά, οι πιστοί αντιμετώπισαν την κίνηση αυτή θετικά, αλλά σύντομα οι «παραδοσιακοί» φανατικοί ξεσηκώθηκαν απέναντι «σ' αυτή την απόλυτη βλασφημία» και απαίτησαν τα κεφάλια των αρχηγών τους. Έτσι ξέσπασαν τεράστιες αναταραχές και συγκρούσεις σε όλο το πλάτος της Αυτοκρατορίας, με αποτέλεσμα εκατομμύρια θύματα!

Αλλά κάποιοι είχαν ήδη αποφασίσει για τη δημιουργία αυτής της νέας Καθολικής Θρησκείας, βλέποντας πως ήταν απαραίτητη για τη συνοχή του πολιτικού συστήματος. Μετά από «θεολογικές» ζυμώσεις που κράτησαν αρκετά χρόνια, η Νέα Θρησκεία έγινε μια πραγματικότητα που σύντομα αναγκάστηκαν όλοι να αποδεχτούν σαν απαραίτητη και «πρέπουσα». Το κεντρικό βιβλίο της, η Πορτοκαλόχρωμη Καθολική Βίβλος, γράφτηκε από 14 Σοφούς, τους επίσημους αντιπρόσωπους των θρησκειών της ανθρωπότητας.

Η ΠΚΒ βασίστηκε στη πρωτότυπη εβραϊκή Βίβλο, αλλά περιέχει και τα νοήματα και τα διδάγματα της χριστιανικής Καινής Διαθήκης: ορίζει τον άνθρωπο ως ιερό πλάσμα, τη διαιώνιση της ζωής ανώτερη από κάθε άλλο σκοπό. Το ανθρωπιστικό μοντέλο της Νέας Θρησκείας δεν αντιμετωπίζει τον Χριστό σαν έναν θεό, αλλά σαν έναν άγιο, προφήτη της νέας οικουμενικής θρησκείας, τοποθετώντας τον σε πλήρη αναλογία με τον Μωάμεθ και τους υπόλοιπους κεντρικούς χαρακτήρες των άλλων θρησκειών. Το Κοράνι χρησιμοποιήθηκε σαν η κύρια πηγή κοινωνικοπολιτικών διδαγμάτων και από τον Βουδισμό προστέθηκε το φιλοσοφικό –αλλά και λειτουργικό-ασκητικό– υπόβαθρο. Οι 14 Σοφοί (που έδρασαν υπό την αιγίδα του Αυτοκράτορα) δημιούργησαν την Κοινότητα των Οικουμενικών Μεταφραστών, και αργότερα παρήγαγαν πολλά ακόμη, συμπληρωματικά θρησκευτικά κείμενα.

Η ΠΚΒ εμπεριέχει την αρχαία σοφία και τη γνώση της ανθρώπινης φύσης. Δύσκολα να μπορεί κάποιος να επιτεθεί εναντίον της με επιχειρήματα, χωρίς την αίσθηση ότι εκτελεί κάτι άσεμνο και άδικο. Σε αντίθεση με τα θρησκευτικά βιβλία του παρελθόντος, η ΠΚΒ έχει απόλυτη συνοχή στη λογική της, είναι ανθρωπιστική και δίκαιη, δίνει συμβουλές για έναν πραγματικά δημιουργικό τρόπο ζωής, φτάνει μάλιστα στο σημείο να καταδεικνύει ακόμη και τα ίδια της τα ελαττώματα. Όσο για το σημαντικότερο σημείο κάθε θρησκείας, που είναι η μεταφυσική της άποψη, η θέση της ΠΚΒ είναι κι εδώ λειτουργική: Προτείνει τελετουργίες και προσευχές (όπως π.χ. τη Λιτανεία ενάντια στο Φόβο) που βοηθούν πραγματικά την ανθρώπινη ψυχή να αντισταθεί στις έμφυτές της αδυναμίες και να πολεμήσει τις δυσκολίες.

Η ΠΚΒ περιέχει νοήματα για την ανθρώπινη ύπαρξη (με κύριο τη διαιώνιση της γενετικής συνέχειας, της Ζωής), εξηγεί το φαινόμενο του θανάτου, φτάνει ακόμη και στο να υποσχεθεί «αιώνια ζωή» μέσω της «κυτταρικής μνήμης»: Σύμφωνα με την ΠΚΒ, ζούμε για πάντα μέσα στο DNA τον απογόνων μας και κάποια στιγμή θα βρεθεί ο τρόπος να ανασυρθούν μέσα από το DNA οι προσωπικότητές μας.

Οι δημιουργοί της ΠΚΒ, γνωρίζοντας τη δύναμη του δημιουργήματός τους, δεν το έκαναν δογματικό, ούτε χρησιμοποίησαν τις παλιότερες μεθόδους επιβολής για να το μεταδώσουν στα όρια του σύμπαντος. Γνώριζαν πολύ καλά ότι ο χρόνος λειτουργούσε με το μέρος τους – και είχαν δίκιο. Σε μερικές εκατονταετίες, δεν υπήρξε πλανήτης του Γνωστού σύμπαντος που δεν αποδεχόταν την ΠΚΒ σαν το απόλυτο θρησκευτικό κείμενο, σαν το ιερότερο βιβλίο όλων των εποχών.

Η Νέα Παγκόσμια Θρησκεία που δημιουργήθηκε μέσα από τη ΠΚΒ, αν και δεν υπήρχε ανάλογη πρόθεση, κατέληξε μετά από εκατονταετίες να μοιάζει αρκετά με τον Μωαμεθανισμό. Αυτό δεν πρέπει να δημιουργεί ερωτήματα στον μελετητή. Το Κοράνι βασίζεται ούτως ή άλλως σε μια παρόμοια σύνθεση αντιλήψεων, αφού κι εκείνο πάντρεψε ανάλογα τις μεγάλες θρησκείες της εποχής του. Επίσης, μια σειρά καταστάσεων ενίσχυσαν τη μωαμεθανική εικόνα. Ας δούμε τρεις από τις πολλές:

α) Το μωαμεθανικό πρότυπο, με τον αυστηρό φιλοσοφικό μονοθεϊσμό του, που απαιτεί τον φόβο και την υποταγή στον Ένα Θεό, βόλεψε τους Αυτοκράτορες, που μπορούσαν ανάλογα, να κυβερνούν ολοκληρωτικά το γνωστό σύμπαν, εξ ονόματος αυτού του Θεού.

β) Ο Μωαμεθανισμός προτείνει την πολιτική –και πολεμική– δράση, αντί για την «αποχώρηση από τα κοινά» του Βουδισμού και του μοναστικού Χριστιανισμού. Η έννοια του Τζιχάντ, του Ιερού Πολέμου που στηρίζεται σ' αυτή την πολεμική στάση, χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές στην εξέλιξη της Αυτοκρατορίας. Το Τζιχάντ εμψύχωσε την ανθρωπότητα στον πόλεμο ενάντια στις μηχανές, αλλά διάφοροι Αυτοκράτορες το είχαν χρησιμοποιήσει και πιο παλιά. Οι ιστορικοί θα θυμούνται τον Ιερό Πόλεμο για την Κατάκτηση των Άγιων Τόπων από τους Δυτικούς Βασιλιάδες της Μεσαιωνικής Γης, τον Ιερό Πόλεμο ενάντια στα Ναρκωτικά και τον Ιερό Πόλεμο ενάντια στην Τρομοκρατία από τους Αμερικανούς Αυτοκράτορες, κτλ. Οι κοινωνιολόγοι παρατηρούν με περιπαικτική διάθεση πως ο μόνος πολιτισμός που δεν χρησιμοποίησε σχεδόν ποτέ το Τζιχάντ για σκοπούς παγκόσμιας επέκτασης, ήταν ο πολιτισμός που το εφηύρε, ο αραβικός πολιτισμός της Παλιάς Γης…

γ) Η Νέα Θρησκεία, καθώς είχε κοινωνικοπολιτικούς σκοπούς, υιοθέτησε την μωαμεθανική αυστηρότητα για την τιμωρία των «αμαρτωλών», εκείνων που παρανομούν σε σχέση με τις εντολές της. Ο Αυτοκράτορας μπορούσε να τιμωρεί με απίστευτη αυστηρότητα χωρίς να ξεσηκώνει αντιδράσεις (κάτι που δεν θα ήταν εφικτό με το χριστιανικό, το ινδουιστικό ή το βουδιστικό μοντέλο).

Χωρίς να δίνουν σημασία στις κυνικές αναλύσεις (όπως τη δική μας εδώ), οι περισσότεροι κάτοικοι του γνωστού σύμπαντος αποδέχτηκαν τη λειτουργική σοφία της καινούργιας θρησκείας. Και πολλοί ήταν εκείνοι που μελέτησαν με μεγαλύτερη προσοχή τις παραδοσιακές –παλαιοθρησκευτικές– πηγές της. Οι φιλοσοφικές σχολές των παλιών θρησκειών ξαναμελετήθηκαν με μεγαλύτερη προσοχή κάτω από τα νέα δεδομένα και δημιουργήθηκαν σχολές που συνδύαζαν παλιότερες αντιλήψεις. Από το συνδυασμό π.χ. του δόγματος των αράβων Σουνιτών με τη σχολή του ιαπωνικού Ζεν, γεννήθηκε το δόγμα των Ζενσούνι, το οποίο δέχονται οι Τλεϊλάξου.

Η κατανοητή και λειτουργική σοφία που περιέχεται στη ΠΚΒ δίνεται δωρεάν, σε όποιον διαβάσει το βιβλίο, χωρίς καμιά υποχρέωση. Αυτό είχε μακροπρόθεσμα ένα περίεργο αποτέλεσμα, που δεν πρόβλεψαν οι ιεράρχες: τα ιερατεία έχασαν σιγά-σιγά την πρότερη παντοδυναμία τους, γιατί δεν έπειθαν πλέον κανέναν. Φιλοσοφικά και μεταφυσικά δεν είχαν τίποτε παραπάνω να πούνε από όσα περιείχε η ΠΚΒ. Ως αποτέλεσμα, τα περισσότερα ιερατεία μετατράπηκαν σε «δεύτερης διαλογής» κοινωνικούς λειτουργούς, με όχι πολύ μεγαλύτερη αξία από τις καφετζούδες ή τις χαρτορίχτρες του 20ου αιώνα. Τα λίγα που διατήρησαν μεγάλη δύναμή, ήταν εκείνα που είχαν αναπτύξει ειδικευμένους τομείς γνώσεων, όπως οι Μπένε (δάσκαλοι) Τζέσεριτ και οι Μπένε (δάσκαλοι) Τλέιλαξ. Αυτά τα μοντέρνα ιερατεία αφιερώθηκαν στη μελέτη δύσκολων θεματολογιών: οι Μπένε Τζέσεριτ ειδικεύτηκαν στον πολιτικό χειρισμό των θρησκευτικών δοξασιών, ενώ οι Μπένε Τλέιλαξ στην εξέλιξη της επιστήμης της Γενετικής. Αλλά δεν έγιναν καινούργια ιερατεία, γιατί οι σκοτεινές επιδιώξεις και των δύο τους είναι φανερές στον πολύ κόσμο, ενώ η θρησκευτική γνησιότητα της ΠΚΒ είναι διάφανη, κατανοητή, ολοφάνερη.

Η Νέα Θρησκεία δεν ανησυχεί για το μέλλον της, γιατί γνωρίζει ότι αν ο άνθρωπος εξελιχθεί, δεν θα έχει κανένα λόγο να ασχολείται με τα θρησκευτικά κείμενα των παλιότερων εξελικτικών σταδίων του. Η θέση αυτή επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά μετά την εμφάνιση της γενιάς των Ατρειδών, που κατάφεραν με τη χρήση του καρυκεύματος να ξεπεράσουν τα δεσμά της ανθρώπινης ύπαρξης, να ταξιδέψουν μπρος και πίσω στο χρόνο, και να αναστήσουν, μέσα τους, όλους τους προγόνους τους.

Το αποκορύφωμα της θέωσης των Ατρειδών ήταν η πραγματική μεταμόρφωση του Αυτοκράτορα Λέτο ΙΙ σε Θεό-Αυτοκράτορα του σύμπαντος. Ο Λέτο ΙΙ μεταλλάχθηκε, σωματικά, πνευματικά, ακόμη και στη μορφή του, σε μια καινούργια οντότητα, ελεύθερη από τους ανθρώπινους περιορισμούς. Αλλά ακόμη και ο Θεός-Αυτοκράτορας Λέτο ΙΙ δεν άλλαξε ούτε μια γραμμή από την ΠΚΒ, αφού τη θεωρούσε επαρκέστατη για τους υπόλοιπους ανθρώπους.

Δεν θα καταλάβουμε τη σημαντικότητα της γενιάς των Ατρειδών, αν δεν αναλύσουμε μερικά ακόμη στοιχεία της κατάστασης που ίσχυε στο σύμπαν όταν οι Ατρείδες ανέλαβαν τον πλανήτη Dune. Ας δούμε τι γράφουν για εκείνη την εποχή οι ιστορικοί του πρώτου Ατρείδη Αυτοκράτορα, του Μουαντίμπ Παύλου Ατρείδη:

Κάθε ανάλυση των θρησκευτικών πεποιθήσεων που ήταν κυρίαρχες στην Αυτοκρατορία την εποχή του Μουαντίμπ, πρέπει να ξεκινά από τις μεγάλες δυνάμεις που διαμόρφωσαν αυτά τα πιστεύω:

Τους ακόλουθους των Δεκατεσσάρων Σοφών (δηλαδή της Νέας Θρησκείας), των οποίων δημιούργημα ήταν η ΠΚΒ, και των οποίων οι απόψεις εκφράζονται στις Ερμηνείες και τα άλλα συγγράμματα που παρήχθησαν από την Επιτροπή των Οικουμενικών Μεταφραστών (Ε.Ο.Κ.).

Τις Μπένε Τζέσεριτ, που κατ' ιδίαν αρνούνται ότι είναι ένα θρησκευτικό τάγμα, αλλά ενεργούν πίσω από ένα σχεδόν αδιαπέραστο παραπέτασμα τελετουργικού μυστικισμού, και των οποίων η εκπαίδευση, ο συμβολισμός, η οργάνωση, η εσωτερικές μέθοδοι διδασκαλίας είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου θρησκευτικές.

Την «αγνωστικιστική» εξουσιαστική τάξη (συμπεριλαμβάνεται και η Συντεχνία των Πλοηγών) για την οποία η θρησκεία είναι ένα είδος κουκλοθεάτρου για να διασκεδάζουν οι μάζες και να παραμένουν υπάκουες, και που πιστεύουν βασικά ότι όλα τα φαινόμενα –ακόμη και τα θρησκευτικά– μπορούν να εξηγηθούν με μηχανικούς όρους.

Οι αποκαλούμενες Αρχαίες Διδασκαλίες – που συμπεριλαμβάνουν αυτές που διατήρησαν οι Περιηγητές Ζενσούνι από το πρώτο, το δεύτερο, και το τρίτο Ισλαμικό Κίνημα, τον Νεοχριστιανισμό του Τσούζουκ, τις Βουδισλαμικές παραλλαγές του τύπου που κυριάρχησε στο Λάνκιβεϊλ και το Σάικουν, τα Αναμεμιγμένα Βιβλία της Μαχαγιάνα Λανκαβαράτα, το Ζεν Χεκινγάνσου του 3ου Δέλτα Πάβονις, το Ταορά και το Ταλμουδικό Ζεημπούρ που επιβιώνουν στον Σάλουσα Σεκούντους, τη διαβρωτική Τελετή Ομπέια, το Μουάντ Κιουράν με τους γνήσιους Ιλμ και Φάιγκ που επιβιώνουν στις φάρμες ρυζιού Πούντι στον Κάλανταν, της Ινδουιστικές σέκτες που παντού στο σύμπαν ξεφυτρώνουν σε μικρούς θύλακες απομονωμένων χωρικών, και, τέλος, το Μπατλέριαν Τζιχάντ.

Υπάρχει και μια πέμπτη δύναμη που επηρεάζει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, αλλά τα αποτελέσματά της είναι τόσο παγκόσμια και προφανή, που αξίζει να αναφέρεται ξεχωριστά από τις υπόλοιπες: Είναι, φυσικά, το ταξίδι στο διάστημα – και σε κάθε συζήτηση για τη θρησκεία, πρέπει να γράφεται με κεφαλαία, έτσι: ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ.»

Το ταξίδι στο διάστημα είναι το σημαντικότερο θρησκευτικό στοιχείο γιατί: α) γίνεται εφικτό μονάχα με την ενορατική (προφητική) ικανότητα των Πλοηγών, μια ικανότητα που για τον απλό κόσμο ανήκει στα πεδία της μεταφυσικής, β) είναι «ιερό» γιατί διατηρεί τη συνοχή του ανθρώπινου πολιτισμού και ευνοεί τη μετάδοση κάθε είδους γνώσης, και γ) απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα δεσμά της πλανητικής φυλακής και τον μετατρέπει σε ένα ελεύθερο πλάσμά που ταξιδεύει στα άστρα, άρα ο άνθρωπος σταματά να είναι ένας ιός-μύκητας που κατατρώει την επιφάνεια ενός πλανήτη και ενώνεται πλέον με τον Ουρανό και το σύμπαν.

Καμιά ανάλυση της θρησκείας της Αυτοκρατορίας δεν είναι πλήρης, αν δεν αναφέρει και τις «Μάγισσες», τις Μπένε Τζέσεριτ.

Οι Μπένε Τζέσεριτ (ή «Μάγισσες» όπως τις ονομάζουν με απέχθεια οι περισσότεροι κάτοικοι της Αυτοκρατορίας), είναι ένα είδος μυστικής εταιρείας, ανάλογης με τους Τέκτονες της Παλιάς Γης. Ανάμεσά τους γίνονται δεκτές μονάχα γυναίκες, που επιλέγονται από πολύ μικρή ηλικία και συνήθως από τις υψηλότερες κοινωνικές τάξεις. Τα σημαντικότερα κριτήρια για να γίνει κάποια Μπένε Τζέσεριτ, είναι να έχει «ιδιαίτερη» γενετική καταγωγή, είτε μια ιδιαίτερη ικανότητα να ελέγχει το σώμα της.

Αφού επιλεχθεί και περάσει τις αυστηρές εξετάσεις, η νεαρή Μπ. Τζ. εκπαιδεύεται στον έλεγχο της αναπνοής της, των σωματικών της αντιδράσεων, στην κατάπνιξη και τον έλεγχο των ορμών της. Αυτό είναι το πρώτο στάδιο, το στάδιο όπου παραμένουν οι περισσότερες χαμηλόβαθμες Μπ. Τζ. Από εκεί και έπειτα, χρησιμοποιώντας το καρύκευμα σαν χημικό βοήθημα διεύρηνσης των διανοητικών δυνάμεων, οι Μπένε Τζέσεριτ εκπαιδεύονται στο χειρισμό και την εκμετάλλευση των θρησκευτικών και πολιτικών αντιλήψεων, στον άψογο χειρισμό του σώματός τους σαν θανατηφόρο όπλο (μπορούν με γυμνά χέρια να θέσουν εκτός μάχης ή και να σκοτώσουν ακόμη τον δυνατότερο αντίπαλο), και στην αποκωδικοποίηση της γλώσσας του σώματος.

Κάποιες Μπ. Τζ. μπορούν να αντιληφθούν την παραμικρή κίνηση των μυώνων του προσώπου οποιουδήποτε ανθρώπου, και να αποφανθούν, οποιαδήποτε στιγμή, από τη στάση του και μόνο, τι σκέφτεται ή αν λέει ψέματα. Επίσης, έχουν αναπτύξει μια μέθοδο «εντύπωσης υποσυνείδητων υποβολών» στο μυαλό οποιουδήποτε άνδρα. Χρησιμοποιούν μια σεξουαλική τεχνική που προκαλεί στον άνδρα τόσο έντονο οργασμό, που αυτός γίνεται τελείως «δεκτικός» απέναντι στη γυναίκα που του τον προκάλεσε, σαν να του έγινε «πλύση εγκεφάλου».

Το σημαντικότερο «όπλο» των Μπ. Τζ. είναι η Φωνή. Μετά από μακροχρόνιες μελέτες και πειράματα σε ανθρώπους, οι Μάγισσες συνειδητοποίησαν ότι στον ανθρώπινο εγκέφαλο υπάρχουν «εντυπωμένες» προγραμματικές ψυχολογικές αντιδράσεις σε συγκεκριμένους ήχους. Χρησιμοποιώντας λοιπόν συγκεκριμένο τόνο φωνής, σε μια συγκεκριμένη συχνότητα και ένταση, επιλέγοντας ταυτόχρονα τις σωστές λέξεις, οι Μπ. Τζ. μπορούν να διατάξουν οποιονδήποτε να εκτελέσει τις επιθυμίες τους, χωρίς καν αυτός να καταλάβει ότι υπακούει σε εξωτερική υποβολή. Μπορούν να πείσουν έναν στρατιώτη να κατεβάσει ή ακόμη και να πετάξει το όπλο με το οποίο τις σημαδεύει, δίνοντας έτσι τον αναγκαίο χρόνο για να τεθεί εκτός μάχης. Μπορούν να πείσουν κάποιον άλλο να εκτελέσει ένα έγκλημα, να αποκαλύψει μυστικά, να βαδίσει άφοβα προς το θάνατο. Λίγοι είναι εκείνοι που μπορούν να αντιδράσουν στη Φωνή, αφού απαιτείται ειδική εκπαίδευση για αυτό.

Αλλά οι Μπένε Τζέσεριτ δεν μένουν μονάχα σ' αυτά. Η μεγάλη τους δύναμη είναι η πολιτική. Τα μέλη τους διδάσκονται προχωρημένες τεχνικές εξουσίας, με σκοπό να διοικούν και να επηρεάζουν ολόκληρους πλανήτες από τη σκιά. Η σημαντικότερη τεχνική τους, βασίζεται στη δημιουργία της Προφητικής Πανοπλίας (Panoplia Prophetica) και της Missionaria Protectiva, ολοκληρωμένων τεχνικών χειρισμού των μαζών που βασίζονται στην εκμετάλλευση της θρησκείας. Οι Μπ. Τζ. σπέρνουν θρησκευτικές αντιλήψεις και δεισιδαιμονίες σε ολόκληρους λαούς, απλώς και μόνο για να τις χρησιμοποιήσουν αργότερα σαν όπλο εναντίον τους, ή για να προστατευτούν πίσω από αυτές όταν θα χρειαστεί.

Αλλά οι Μπ. Τζ. δεν είναι μικρόνοες επίδοξες εξουσιάστριες, όπως θα νόμιζε κανείς από όλα αυτά. Μπορεί κάποια από τα μέλη των Μπ. Τζ., να επιζητούν περισσότερη δύναμη για τις ίδιες και την κοινότητά τους, αλλά αρκετές από αυτές δρουν κάτω από ανθρωπιστικές ανησυχίες. Οι Μπ. Τζ. βοήθησαν στην επιβολή θετικών νομοθεσιών σε διάφορους κόσμους, πολλές φορές βοήθησαν μέχρι και στην ανατροπή τυραννικών καθεστώτων. Στο εγχειρίδιο της Missionaria Protectiva (κείμενο QIV, decto), γράφει, προδικάζοντας τη στάση απέναντι στις κυβερνήσεις: «Όλες οι κυβερνήσεις υποφέρουν από ένα επαναλαμβανόμενο πρόβλημα: η Δύναμη έλκει τις παθολογικές προσωπικότητες. Δεν διαφθείρει η δύναμη, απλά είναι μαγνητική προς εκείνους που διαφθείρονται εύκολα. Τέτοιοι άνθρωποι έχουν μια τάση να μεθούν από τη βία, μια κατάσταση στην οποία γρήγορα εθίζονται». Το ίδιο κυνικό και γεμάτο ανησυχία για τους ανθρώπους είναι το ακόλουθο «συμπέρασμα» (coda) των Μπ. Τζ.: «Οι άνθρωποι γεννιούνται με ευπάθεια στην πιο επίμονη και εξασθενητική αρρώστια της νόησης: την αυταπάτη. Οι καλύτεροι από όλους τους πιθανούς κόσμους και οι χειρότεροι, αποκτούν από αυτήν την δραματική τους απόχρωση. Απ' ό,τι γνωρίζουμε, δεν υπάρχει φυσική ανοσία. Απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση απέναντί της.»

Κάποιες Μπένε Τζέσεριτ προχωρούν ακόμη παραπέρα στην εκπαίδευσή τους, με σκοπό να λάβουν τον τίτλο της Σεβάσμιας Μητέρας. Αυτός ο τίτλος δεν είναι απλά τιμητικός. Για να τον κερδίσουν οι επίδοξες Σεβάσμιες Μητέρες περνούν μια δύσκολη και πολλές φορές θανατηφόρα δοκιμασία: λαμβάνουν ένα πολύ ισχυρό απόσταγμα του καρυκεύματος, το οποίο φυσιολογικά θα τις δηλητηρίαζε και ίσως τις σκότωνε, αν δεν είχαν εκπαιδεύσει με τόση αυστηρότητα το σώμα τους. Αν καταφέρει το κορμί τους να αντιμετωπίσει τη δηλητηριώδη και ταυτόχρονα ψυχοτροπική δράση του αποστάγματος, παθαίνει ένα δυνατό κατατονικό σοκ, που αντί όμως να καταλήξει στο θάνατο, απελευθερώνει κρυφές δυνάμεις που κανείς απλός άνθρωπος δεν έχει. Μέσα στην Σεβάσμια Μητέρα ξεκλειδώνεται η κυτταρική της μνήμη, και μπορεί πλέον να επικοινωνήσει με τις Μπ. Τζ. προγόνους της, μιλώντας τους όπως θα μιλούσε με κάποιον στο τηλέφωνο! (για αυτό υπάρχει η απαίτηση της «ιδιαίτερης» καταγωγής). Αυτή είναι η πιο τρομερή μυστική δύναμη των Μπ. Τζ., το γεγονός ότι κατά κάποιο τρόπο έχουν κατακτήσει την αθανασία, αφού συνεχίζουν να ζουν στις μελλοντικές αδελφές τους!

Οι Σεβάσμιες Μητέρες αποκτούν ένα είδος τηλεπάθειας, με τη οποία μπορούν να εισβάλλουν στο νου κάποιου άλλου. Με τη βοήθεια αυτής της τηλεπάθειας και μια τελετουργία που οι λεπτομέρειές της είναι άγνωστες, οι Σεβάσμιες Μητέρες μπορούν να μεταφέρουν τις σκέψεις και την προσωπικότητά τους σε μια αδελφή τους, κάτι που κάνουν οπωσδήποτε πριν πεθάνουν.

Αλλά οι Μπένε Τζέσεριτ έχουν διαπιστώσει ότι η κυτταρική μνήμη τους είναι περιορισμένη. Υπάρχει ένα σκοτεινό σημείο που δεν μπορούν να δούνε, ένα σημείο που τους προκαλεί απίστευτο τρόμο. Γνωρίζουν ότι εκεί κρύβονται τα μυστικά του χρόνου, ότι αν μπορούσαν να κοιτάξουν εκεί, θα έβλεπαν τα πάντα, παρελθόν και μέλλον θα ξετυλίγονταν μπροστά τους. Δυστυχώς όμως για αυτές, μόνο ένας άνδρας θα μπορούσε να δει εκεί μέσα, αλλά κανένας άνδρας δεν μπόρεσε ποτέ να περάσει τη δοκιμασία της δημιουργίας μιας Σεβάσμιας Μητέρας, να πιει το απόσταγμα και να επιβιώσει. Οπότε, τα μυστικά του χρόνου είναι κλειδωμένα για αυτές.

Φυσικά, οι Μπένε Τζέσεριτ, δεν το έβαλαν κάτω, ειδικά αφού για αυτές ο χρόνος μετρούσε τελείως διαφορετικά από τους υπόλοιπους ανθρώπους, καθώς μπορούσαν να ζήσουν μέσα στις μελλοντικές τους αδελφές. Έτσι δημιούργησαν το πρόγραμμα της γενετικής δημιουργίας ενός υπεράνθρωπου, ενός άνδρα που θα κατάφερνε να περάσει τη δοκιμασία της Σεβάσμιας Μητέρας, και μ' αυτό τον τρόπο θα αποκτούσε τη δυνατότητα να δει και πέρα από το χρόνο και το χώρο, όπως ένας Πλοηγός βλέπει πέρα από τις διαστάσεις και βρίσκει τον προορισμό του. Αυτός ο υπεράνθρωπος είναι ο Κουιζάτς Χάντερακ, «αυτός που βρίσκεται ταυτόχρονα σε πολλά μέρη». (Στα εβραϊκά «Κουιζάτς Χάντερακ», με άλλη όμως προφορά, σημαίνει «αυτός που συντομεύει το δρόμο»). Και οι Μάγισσες είχαν σκοπό να ελέγξουν αυτόν τον υπεράνθρωπο, να τον υποτάξουν στη θέλησή τους, και έτσι να αποκτήσουν ένα πανίσχυρο εργαλείο, έναν θεό κάτω από την εξουσία τους!

Τελικά, ο Κουιζάτς Χάντερακ έγινε πραγματικότητα, αλλά τα σχέδια των Μαγισσών να τον ελέγχουν απέτυχαν, γιατί αυτές δεν κατάφεραν να προβλέψουν και να καταπολεμήσουν τις πολυάριθμες συνωμοσίες που εξελίχθηκαν ταυτόχρονα με τη δική τους:

– Ο Κουιζάτς Χάντερακ, , γεννήθηκε δυο γενιές πριν τη στιγμή που υπολόγιζαν οι Μάγισσες, εξαιτίας του «λάθους» μιας Μπένε Τζέσεριτ που είχε τοποθετηθεί ως γυναίκα του Λέτο Ατρείδη, του κοσμαγάπητου Δούκα, αρχηγού ενός Οίκου της Αυτοκρατορίας με ελληνικές ρίζες. Η Μπένε Τζέσεριτ Τζέσικα Ατρείδη, είχε διαταχθεί από το τάγμα της να γεννήσει μονάχα ένα κορίτσι, αλλά εκείνη αρνήθηκε να υπακούσει και γέννησε προς τιμήν του άνδρα της ένα αγόρι, τον Παύλο Ατρείδη.

– Ο Οίκος των Ατρειδών βρέθηκε εξαιτίας πολιτικών επιπλοκών στο πιο «ευαίσθητο» σημείο του σύμπαντος, στην πηγή του καρυκεύματος, στον πλανήτη Dune. Εξαιτίας μιας πετυχημένης συνωμοσίας ενάντια στον πατέρα του, ο Παύλος αναγκάστηκε να καταφύγει στην έρημο, κατατρεγμένος και με κίνδυνο της ζωής του, ενώ ο Δούκας Λέτο Ατρείδης δολοφονήθηκε.

– Ο Παύλος Ατρείδης κατάφερε να επιβιώσει κι έγινε μέλος των Φρέμεν, της σκληρής και ανεξέλεγκτης φυλής των Ερήμων του Dune. Η ύπαρξή του μαθεύτηκε όταν ήταν πια αργά, όταν έγινε αρχηγός της φυλής. Οι Μπένε Τζέσεριτ έχασαν την ευκαιρία, δεν μπορούσαν πλέον να τον χαλιναγωγήσουν.

– Ο Παύλος Ατρείδης, πλέον Μουαντίμπ, το Ποντίκι, όπως τον ονόμαζαν οι Φρέμεν, κατάλαβε τα περίπλοκα παιχνίδια που παίζονταν γύρω του, συνειδητοποίησε την παράξενη κληρονομιά που του ετοίμαζαν οι Μάγισσες, και τόλμησε να κάνει, με κίνδυνο της ζωής του, αυτός, το βήμα που προοριζόταν για κάποιον απόγονό του. Τόλμησε τη Δοκιμασία της Σεβάσμιας Μητέρας και έγινε ο Κουιζάτς Χάντερακ, πριν την καθορισμένη από τις Μάγισσες ώρα. Με τις καινούργιες του δυνάμεις κατέλυσε την Αυτοκρατορία και κατέβασε τον Αυτοκράτορα από το θρόνο του. «Είδε» τα μυστικά όλων των συνωμοσιών και τα σχέδια που κρύβονταν μέσα σε σχέδια, περπάτησε πέρα από τον χρόνο, και ανέβηκε στο θρόνο της Αυτοκρατορίας σαν Μεσσίας-Αυτοκράτορας, ξεκινώντας γύρω του το πιο ματωμένο Τζιχάντ όλων των εποχών. Έγινε ο πρώτος Θεός-Αυτοκράτορας του σύμπαντος!

Για να τα καταφέρει όμως όλα αυτά, καθώς δεν ήταν απόλυτα έτοιμος να γίνει ο υπεράνθρωπος Κουιζάτς Χάντερακ, δεν αρκούσαν οι γενετικές του προδιαθέσεις, ούτε η οποιαδήποτε εκπαίδευση του είχε δοθεί. Έπρεπε να υποβοηθηθεί από την κατάλληλη χημική ουσία: το καρύκευμα. Και το καρύκευμα παράγεται μονάχα σε ένα πλανήτη του σύμπαντος. Στον Αρράκις, τον πλανήτη της Άμμου. Στον Dune.

Η δύναμη διαφθείρει. Η απόλυτη δύναμη διαφθείρει απόλυτα. (Ρητό της Αυτοκρατορίας)

Οι εκρήξεις είναι επίσης συμπιέσεις του χρόνου. Οι παρατηρήσιμες αλλαγές στο φυσικό σύμπαν είναι όλες εκρηκτικές σε κάποιο βαθμό, από κάποια γωνία παρατήρησης – αλλιώς δεν θα τις παρατηρούσατε ποτέ. Η Ομαλή Συνέχεια της αλλαγής, αν είναι αρκετά αργή, δεν γίνεται αντιληπτή στους παρατηρητές που έχουν μικρό εύρος προσοχής και μικρή διάρκεια ζωής. Έτσι, σας λέω, έχω δει αλλαγές που ποτέ δεν θα παρατηρούσατε…

Λέτο ΙΙ, ο χιλιόχρονος Θεός-Αυτοκράτορας του σύμπαντος

Αυτό που αντιλαμβανόμαστε σαν Ελευθερία, δεν είναι παρά η ανώριμη ακόμη ικανότητά μας να κρυφοκοιτάζουμε τους εαυτούς μας καθώς βαδίζουν στα αμέτρητα μονοπάτια του μέλλοντος. Αλλά η ανθρώπινη οντότητα δεν θα είναι πλέον «ελεύθερη» μετά από εκείνο το εξελικτικό άλμα που θα εκμηδενίσει τους φραγμούς των περιορισμένων αισθήσεών μας. Από τη στιγμή που το ανθρώπινο πλάσμα θα μπορεί να βλέπει πέρα από το χώρο και το χρόνο, η αφυπνισμένη συνείδησή του θα αντιλαμβάνεται την αμετακίνητη θέση του στην αλυσίδα των γεγονότων.

Το Μονοπάτι του Kwizats Haderach, μελέτη της Σεβάσμιας Μητέρας Ράνι Οτότρου

--------------------------------------------

Θα μπορούσα να συνεχίσω επί πολλές σελίδες παρουσιάζοντας μονάχα το background του καταπληκτικού κόσμου του «μεγαλύτερου έπους της επιστημονικής φαντασίας», του εξάτομου Dune, που έγραψε ο μεγαλοφυής συγγραφέας Φρανκ Χέρμπερτ (1920-1986).

Και δεν είμαι σίγουρος αν θα μπορούσα ποτέ να δικαιώσω αυτόν τον απίστευτο, περίπλοκο, αλλά και αληθοφανή κόσμο, όσα κι αν γράψω για αυτόν. Γιατί μέσα στις περίπου 2.000 σελίδες των έξι τόμων του Dune, αναπτύσσεται η πιο φιλοσοφημένη, ευρηματική, υπαινικτική, συνωμοτική, μελλοντολογική κοσμολογία που έχω διαβάσει ποτέ. Ο Χέρμπερτ προβλέπει, χρησιμοποιώντας εφικτά επιστημονικά και τεχνολογικά δεδομένα, μελλοντικές εξελίξεις που εισβάλλουν στα ανεξερεύνητα ακόμη και σήμερα πεδία της μεταφυσικής, της «θρησκευτικής μηχανικής», της κοινωνιολογίας. Και καταφέρνει να δημιουργήσει στον αναγνώστη την αίσθηση πως αποκαλύπτει μεγάλα μυστικά της σημερινής εποχής, του 20ου και 21ου αιώνα.

Είναι πολύ δύσκολο για κάποιο μελετητή του άγνωστου και του παράξενου να μην αισθανθεί διαβάζοντας το Dune, ότι οι «Μπένε Τζέσεριτ» έχουν τεράστια κοινά με τη νεομυθολογία των «υψηλόβαθμων Μασόνων» και των «Ιλλουμινάτι» (ειδικά στα σημεία που ο Χέρμπερτ περιγράφει τις τεχνικές χειρισμού των θρησκειών και της πολιτικής), ενώ ο «έλεγχος του σώματος» και το ξύπνημα της «κυτταρικής μνήμης» και της «τηλεπάθειας» των Σεβάσμιων Μητέρων των Μπένε Τζέσεριτ θυμίζει τις τεχνικές πνευματικής αφύπνισης του παράξενου Έλληνα φιλόσοφου-γιόγκι, Γεώργιου Γκουρτζίεφ. Η άποψή του ότι όλες οι μυστικές «αποκρυφιστικές» εταιρείες χρησιμοποιούν χημικούς τρόπους αφύπνισης της συνείδησης, συμφωνεί με τις απόψεις πολλών ερευνητών και συγγραφέων (όπως γράφει, π. χ., ο Ρόμπερτ Άντον Γουίλσον στο Cosmic Trigger, The Final Secret of the Illuminati).

Ανάλογοι υπαινιγμοί για μεγάλα Μυστικά φαίνονται να κρύβονται σχεδόν σε κάθε σελίδα του Dune. Αποκρυφιστικά σύμβολα, χαιρετισμοί μυστικών αδελφοτήτων, διδαχές μυστικιστικών ταγμάτων, μακιαβελικές τακτικές εξουσίας, παράξενες αναλογίες με σημερινές καταστάσεις. Οι βασικοί χαρακτήρες του Dune είναι όλοι τους «μυημένοι» σε «τεχνικές δύναμης» και «αφύπνισης» κρυφών δυνάμεων. Eίναι πιόνια και παίκτες σε πολλαπλές συνωμοσίες στις οποίες παίρνουν μέρος με ή χωρίς τη θέληση τους. Κινούνται πέρα από το Καλό και το Κακό, κυνηγώντας στόχους μεγαλύτερους από την ανθρώπινη ζωή.

Ο «υποψιασμένος» αναγνώστης δεν μπορεί παρά να παρατηρήσει πολλές παράξενες «συμπτώσεις» με διάφορες νεομυθολογίες και σημειολογίες της σημερινής εποχής:

Π.χ., η οικογένεια των «γενετικά προικισμένων» Ατρειδών που γίνονται στο Dune θεοί-Αυτοκράτορες του σύμπαντος, έχει ελληνικό «γενετικό υλικό». Αυτή η λεπτομέρεια που τονίζεται συχνά στο βιβλίο, γεννά ενδιαφέροντες συνειρμούς σε όσους έχουν υπόψη τους τη νεομυθολογία περί ελληνοκεντρισμού και «ομάδας E».

Οι εραστές της γεωπολιτικής θα βρούνε πολύ ενδιαφέρουσα την άποψη του συγγραφέα ότι οι Φρέμεν, ο λαός της Ερήμου, (οι Άραβες;) είναι ο λαός-κλειδί για τον έλεγχο της Αυτοκρατορίας (αμερικανικός επεκτατισμός;). Για τις έρημους και τους αμμόλοφους (Dunes) του πλανήτη Αρράκις (Μέση Ανατολή), μάχονται επί αιώνες διάφοροι Οίκοι (ομάδες Εβραίων, Δυτικών, Αράβων) για να ελέγξουν το καρύκευμα (πετρέλαιο)...

Ο Χέρμπερτ αναλύει με περισσές λεπτομέρειες τη δημιουργία ενός Προφήτη, που θα μπορούσε να οδηγήσει τους «πιστούς» στον Ιερό Πόλεμο κατά των Απίστων. Και τοποθετεί στη θέση αυτού του Προφήτη έναν φωτισμένο (illuminated) Έλληνα-Ατρείδη, που φεύγει από τη θαλασσοτριγυρισμένη πατρίδα του, τον Κάλανταν (Ελλάδα;) και καταλήγει μετά από προδοσίες στην έρημο του Dune (Μέση Ανατολή), όπου «αφυπνίζεται» (το ρητό που επαναλαμβάνεται στο Dune, «the sleeper must be awaken», χρησιμοποιείται ακριβώς με τις ίδιες λέξεις από πολλές μυστικιστικές αδελφότητες, ειδικά τις μυστικές σχολές του Σουφισμού). Ο Μεσσίας αναγνωρίζεται (μέσα από ένα πετυχημένο πολιτικό παιχνίδι) ως ο αναμενόμενος Μεσσίας (που περιμένουν ακόμη οι Εβραίοι και εποφθαλμιούν οι Άραβες ως Αντίχριστο). Ο Ατρείδης καταλύει τη διεφθαρμένη Αυτοκρατορία που ελέγχουν: α) οι Μπένε Τζέσεριτ (με τα εβραϊκά ονόματα), β) οι τεχνοκράτες-Πλοηγοί που θέλουν μονάχα να ελέγχουν τις θάλασσες του Απείρου με τα υπερωκεάνια τους (Βρετανοί-Αμερικανοί;) και γ) ο διεφθαρμένος Αυτοκράτορας με το όνομα… Σαντάμ! (Ναι, αυτό είναι το όνομα που έχει στο βιβλίο, το οποίο γράφτηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1950, πολλά χρόνια πριν την άνοδο στην εξουσία του γνωστού ιρακινού ηγέτη.)

Ο προσεκτικός αναγνώστης θα προβληματιστεί και σε άλλα επίπεδα: Είναι ο Παύλος Ατρείδης ένας πραγματικός Μεσσίας, εκείνος που ανέφεραν οι προφητείες, ή είναι ένας πολιτικός εκμεταλλευτής που χρησιμοποίησε τη θρησκεία για να κερδίσει το θρόνο; Δεν ισχύει η ίδια κατάσταση σε κάθε ανάλογη περίπτωση της πραγματικής ανθρώπινης Ιστορίας; Τι είναι αυτό που δημιουργεί έναν πραγματικό Μεσσία; Είναι ο Παύλος Ατρείδης ένα ακόμη πιόνι του συστήματος της Αυτοκρατορίας, αφού στο τέλος συμβιβάζεται με πολλές άσχημες καταστάσεις της, ή είναι ένας επαναστάτης που την καταλύει με λεπτό τρόπο, «από μέσα»; Είναι η θρησκεία αληθινή, αφού καθορίζει αποφασιστικά τον άνθρωπο και τον μετατρέπει σε κάτι ανώτερο, ή είναι απλά ένα πολιτικό μέσο ελέγχου; Κι αν είναι μονάχα το δεύτερο, δεν μπορεί κάποιος να την εκμεταλλευτεί για καλούς σκοπούς, για τη βελτίωση του ανθρώπινου πολιτισμού; Δουλεύουν οι δικές μας θρησκευτικές μεταφυσικές τεχνικές, όπως δουλεύουν οι τεχνικές των Μπένε Τζέσεριτ που εξηγούνται με επιστημονικό τρόπο; Γιατί οι Φρέμεν μετά την άνοδο του Μουαντίμπ στο θρόνο της Αυτοκρατορίας, ξεχύνονται στο Σύμπαν και το αιματοκυλούν με τη δικαιολογία του Ιερού Πολέμου; Γιατί ο Ατρείδης το επιτρέπει; Αλλάζει ουσιαστικά κάτι σε οποιαδήποτε Αυτοκρατορία, εκτός από τον Αυτοκράτορα;

Όλες αυτές οι ερωτήσεις, που δημιουργούνται από το πρώτο και μόνο τόμο της εξαλογίας, δεν δέχονται εύκολες απαντήσεις. Και δεν είναι μονάχα αυτές οι ερωτήσεις, που κρύβονται στις σελίδες του Dune.

Ο συγγραφέας, σαν κάθε άνθρωπος, δεν αναρωτιέται μονάχα, αλλά υποστηρίζει και κάποιες παράξενες θέσεις: Π.χ. επαναλαμβάνει πολλές φορές ότι ο ασταμάτητος διωγμός οποιουδήποτε λαού δρα μονάχα σαν φίλτρο «φυσικής επιλογής» και «γενετικής ενδυνάμωσης», το οποίο παράγει πανίσχυρα ανθρώπινα όντα που τελικά θα επιβληθούν στα εκατομμύρια των, μαλθακών πλέον, πρώην «αυτοκρατόρων». Θα μπορούσε να πει κανείς ότι προειδοποιεί έτσι τον βολεμένο δυτικό κόσμο για την επερχόμενη επανάσταση των λαών της Ανατολής, μια επανάσταση που στις αρχές του 21ου αιώνα αρχίζει να διαφαίνεται σαν πολύ πιθανή και κοντινή...

Επίσης, υποστηρίζει ότι την ανθρωπότητα κυβερνά ένα είδος «παλινδρομικής ισορροπίας»: ότι ανεβαίνει κατεβαίνει, όποιος κερδίζει απλώς προετοιμάζει το έδαφος για να χάσει, ο ειρηνιστής είναι ο πρόγονος του πολεμιστή και ο πολεμιστής φέρνει την ειρήνη, η σκληρότητα μπορεί να έχει σκοπό την αγάπη, η τεχνολογία να φέρνει την άγνοια, ο περιορισμός την απελευθέρωση... Όλα αυτά ακούγονται παράξενα σε κάποιους «συμβατικούς» αναγνώστες, που βλέπουν με υποψία τις απόψεις του Χέρμπερτ. Οι προοδευτικοί συνήθως τον κατηγορούν ως συντηρητικό, οι συντηρητικοί ως ακτιβιστή, οι αριστεριστές ως ολιγαρχικό, οι ολιγαρχικοί ως αναρχικό, οι υλιστές ως ιδεαλιστή, οι ιδεαλιστές ως κυνικό υλιστή...

Αλλά ο συγγραφέας του Dune δεν είναι τίποτε από όλα αυτά. Είναι ένας άνθρωπος που σκέφτεται πολυεπίπεδα, που δεν ζητά να βρει την απάντηση για το μυστήριο του ανθρώπου σε έναν τομέα μονάχα της ανθρώπινης δραστηριότητας, αλλά παίρνει τα πάντα υπ' όψη του. Και μπορεί οι ιδέες του Χέρμπερτ είναι δύσκολες για κάποιον απαίδευτο στη φιλοσοφία, αλλά είναι ταυτόχρονα μεστές, αληθινές, αναγνωρίσιμες, ανθρώπινες.

Το Dune είναι επίσης ένα από τα πρώτα βιβλία που θίγουν το Οικολογικό Ζήτημα. Είναι ίσως το πρώτο βιβλίο επιστημονικής φαντασίας που μελετά τόσο διεισδυτικά θέματα Γενετικής. Ένα από τα πρώτα που τόλμησε να κάνει θρησκειολογικές σημειολογίες και να αμφιβάλλει για το πολιτικό κατεστημένο, την εποχή των διωγμών των κάθε λογής αντιφρονούντων και ύποπτων πολιτικά αντιλήψεων στην Αμερική. Μιλά για τελετουργικές πρακτικές αφύπνισης της συνείδησης την ίδια εποχή που ακόμη και το σεξ –πολύ περισσότερο ο πειραματισμός με τη συνείδηση– θεωρούνταν ταμπού στο Δυτικό κόσμο. Μιλά για μια μελλοντική ανθρωπότητα που «λειτουργεί» με τη βοήθεια χημικών ψυχοτροπικών ουσιών, την ίδια εποχή που κάθε διερευνητική ιδέα για τα ψυχότροπα φάρμακα διωκόταν με μένος. Το Dune κυκλοφόρησε την ίδια περίπου εποχή που ξεκίνησε ο διωγμός του ανατρεπτικού ψυχολόγου Τίμοθι Λήρυ, που πρότεινε την αφύπνιση του νου με τη χρήση του LSD, και πέθαινε στη φυλακή ο επίσης ανατρεπτικός ψυχολόγος Βίλχελμ Ράιχ, που απέδιδε τα περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα στην καταπίεση της σεξουαλικότητας...

O υποψιασμένος αναγνώστης θα βρει διαβάζοντας το Dune τόσες πολλές λεπτομέρειες που μοιάζουν να εννοούν κάτι «άλλο», που για να τις αναφέρουμε όλες θα χρειαστούμε να …ξαναγράψουμε το Dune. Ας λοιπόν προτιμήσουμε να αποφύγουμε μια παραπέρα αναζήτηση υπαινιγμών, κι ας δεχτούμε ότι «όλα αυτά είναι συμπτώσεις».

Αλλά ακόμη και αν υποχρεώσει τον εαυτό του να δεχτεί ότι το Dune είναι ένα απόλυτα φανταστικό δημιούργημα, ο αναγνώστης δεν μπορεί παρά να μείνει άφωνος διαβάζοντάς το. Είναι ίσως το μεγαλύτερο επικό δημιούργημα του αιώνα, το οποίο περιγράφει με απίστευτες λεπτομέρειες ένα ολόκληρο, περίπλοκο, επιστημονικό και φιλοσοφικό σύμπαν. Και το πρώτο δίτομο βιβλίο της σειράς γράφτηκε ελάχιστα χρόνια μετά από τον πρώτο λεπτομερή φανταστικό λογοτεχνικό κόσμο, τη Μέση Γη του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν.

Δεν συγκρίνω τα δύο έπη, γιατί πιστεύω ότι ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών είναι απλά ένα συνονθύλευμα από κέλτικες και γερμανικές παραδόσεις δεμένες γύρω από μια απλή περιπέτεια, ενώ το Dune καταφέρνει να εισβάλει σε πεδία που την εποχή που γράφτηκε ήταν άγνωστα για τους περισσότερους. Πρέπει βέβαια να παραδεχτούμε ότι και το Dune αντλεί πολλά στοιχεία από τις ιδέες των μυστικιστικών ταγμάτων της Μέσης και της Άπω Ανατολής, αλλά όχι σε βάρος της πλοκής του ή της γνήσιας φιλοσοφικής διάθεσης του συγγραφέα. Και όλες οι ιδέες που χρησιμοποιεί, δεν αναφέρονται σαν απλές «ιστορίες» που παραθέτονται, αλλά παίρνουν μέρος στην πλοκή, αναλύονται, φιλοσοφούνται, δένονται αναμεταξύ τους, έρχονται σε αντίθεση η μια με την άλλη. Πολλές φορές στο Dune συμβαίνει δυο αντίπαλες δυνάμεις να και οι δύο ακόλουθες φιλοσοφικών θέσεων, να έχουν και οι δύο το «δίκαιο» με το μέρος τους, να είναι και οι δύο «άψογες ηθικά», και ο συγγραφέας τις τιμά και τις δυο ανάλογα, χωρίς να μειώνει καμιά.

Το επίπεδο του προβληματισμού του βιβλίου είναι τόσο μεγάλο, που στο τέλος του πρώτου δίτομου υπάρχει σχολιασμός από τον ίδιο το Χέρμπερτ για τα θέματα που αναλύονται. Ο συγγραφέας μάλιστα τολμά να αμφιβάλλει για την ίδια την πλοκή του βιβλίου του, και καταδεικνύει πιθανές ανακολουθίες της! Αυτό νομίζω ότι δεν έχει ξαναγίνει ποτέ πριν από το Dune.

Κάποιοι κατηγορούν το πρώτο βιβλίο της σειράς ότι η πλοκή του δεν είναι τίποτε παραπάνω από την κλασική πάλη ανάμεσα στο Καλό (Ατρείδες) και το Κακό (τη διαβολική οικογένεια των Χαρκόνεν, που είναι οι δράστες μιας προδοσίας ενάντια στους Ατρείδες). Όμως η πλοκή, ειδικά μετά τον δεύτερο τόμο (Μεσσίας του Dune), γίνεται πρωτοφανώς ανατρεπτική, σχεδόν ακατανόητη σε κάποιον που δεν αντιμετωπίζει το κείμενο με προσοχή. Εκατοντάδες λεπτά νήματα πλοκής δένονται αναμεταξύ τους. Οι απλοϊκές ιδέες όπως το Καλό και το Κακό μεταλλάσσονται και αντιστρέφονται τόσο, που ο αναγνώστης αναγκάζεται να τις εγκαταλείψει, να τις αναθεωρήσει, να δει πέρα από αυτές. Και όλα αυτά χωρίς οι χαρακτήρες του βιβλίου να χάσουν τη δύναμή τους, χωρίς η πλοκή να λιγοστέψει, χωρίς το ενδιαφέρον του αναγνώστη να μειωθεί έστω και για μια σελίδα.

Για να συλλάβουν όλα τα διανοητικά παιχνίδια που έχει κρύψει στους έξι τόμους του Dune ο συγγραφέας, οι περισσότεροι αναγνώστες έχουν διαβάσει τα βιβλία δύο, τρεις, ίσως και τέσσερις φορές, ενώ δεν είναι σπάνιες περιπτώσεις ανθρώπων που το έχουν διαβάσει και 6-7 φορές! Και το κάνουν με μεγάλη απόλαυση, γιατί τα συγκεκριμένα βιβλία τιμούν τον αναγνώστη τους, απευθύνονται στα ανώτερα διανοητικά κέντρα του εγκεφάλου, κρύβουν πολλαπλές αόρατες αιχμές, και η εσωτερική τους δυναμική δεν αποκαλύπτεται εύκολα, παρά μονάχα αν κάποιος τολμήσει να τα εξερευνήσει με πολύ μεγάλη προσοχή. Μια επίσκεψη στις συζητήσεις που ανανεώνονται καθημερινά στο internet θα σας πείσει για όλα αυτά. Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχει ολόκληρο thread στο IRC για το θέμα του Dune (alt.dune) το οποίο καθημερινά δέχεται εκατοντάδες μηνύματα.

Το πρώτο βιβλίο της σειράς του πλανήτη Dune ο Φρανκ Χέρμπερτ ξεκίνησε να το γράφει το 1957, εμπνευσμένος από την προσπάθεια της αμερικανικής κυβέρνησης στο Όρεγκον να σταματήσει την εξάπλωση μιας ξηρασίας. Για να γίνει αυτό, έπρεπε να μετακινήσουν έναν τεράστιο αμμόλοφο (dune σημαίνει στα αγγλικά αμμόλοφος) μακριά από την περιοχή, κάτι που τελικά τα κατάφεραν. Ο Χέρμπερτ, που μελετούσε τότε την νεοσύστατη επιστήμη της οικολογίας, ήθελε να γράψει ένα άρθρο για όλα αυτά, για λογαριασμό μιας εφημερίδας.

Αλλά καθώς παρακολουθούσε γεμάτος θαυμασμό την προσπάθεια των συνεργείων, συνέλαβε τον εαυτό του να ονειροπολεί έχοντας στο μυαλό του τη θρυλική ιστορία του Λόρενς της Αραβίας, του διανοούμενου Άγγλου πράκτορα που μετατράπηκε σε πραγματικό Μεσσία των Αράβων.

Ο Χέρμπερτ «έβλεπε» με τη φαντασία του Βεδουίνους, τους πολεμιστές της Ερήμου, να κοιτούν αγριεμένοι τα μηχανήματα των αμερικανών τεχνικών που μετακινούσαν το σύμμαχό τους, την Έρημο. Αναλογίστηκε ότι μια γουλιά νερού στην έρημο πρέπει να είχε τεράστια αξία για αυτούς τους πολεμιστές. Το νερό ήταν ένας σπάνιος ζωοδότης θησαυρός, για τον οποίο ευχαρίστως θα σκότωναν. Ενώ οι Αμερικανοί, που τύχαινε να έχουν άφθονο νερό, το θεωρούσαν τελείως ασήμαντο. Αυτή ήταν μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση, που συμφωνούσε και εξηγούσε τις αρχές της οικολογίας.

Ο επόμενη σκέψη του ήταν σχετικά με το τι θα συνέβαινε αν ξαφνικά τέλειωναν τα αποθέματα του νερού του πλανήτη. Θα γίνονταν άραγε πόλεμοι για το νερό; Ήταν επίσης φανερό ότι η έλλειψή του θα επηρέαζε τα πάντα. Μαζί με το νερό θα χάνονταν και τα φυτά, τα οποία παράγουν το οξυγόνο της ατμόσφαιρας. Και τότε, πώς θα ζούσαν οι άνθρωποι χωρίς οξυγόνο; Για να υπάρξει άνθρωπος, πρέπει να υπάρχουν και φυτά. Αλλά τα φυτά δεν ζουν στις ερήμους...

Ο Χέρμπερτ, προσπαθώντας να φανταστεί ένα οικοσύστημα χωρίς φυτά, σκέφτηκε ότι ένας ζωικός οργανισμός ίσως θα μπορούσε να παράγει οξυγόνο. Αλλά θα έπρεπε να είναι ένα καινούργιο είδος ζωής που δεν χρειάζεται νερό, κάτι πέρα από τα φυτά και τα ζώα. Κάτι που να έχει ταυτόχρονα τη χημεία του κάκτου που επιβιώνει στην έρημο, αλλά και την κινητική ικανότητα του ζώου, ώστε να μπορεί να βρει πιο εύκολα την τροφή του.

Έτσι εμπνεύστηκε τα θρυλικά «αμμοσκούληκα» του Dune, τεράστια πλάσματα μήκους πολλών χιλιομέτρων που μέσα στα εντόσθια τους «καίνε» τα άλατα της άμμου και απελευθερώνουν οξυγόνο στην ατμόσφαιρα. Και, ίσως επηρεασμένος από το γεγονός ότι ορισμένοι κάκτοι έχουν ψυχεδελικές ιδιότητες που οι ινδιάνοι σαμάνοι γνωρίζουν και χρησιμοποιούν, συνέχισε να αναρωτιέται: τι είδους παράξενα "υποπροϊόντα" και ουσίες θα παρήγαγαν αυτά τα παράξενα εξωγήινα πλάσματα με τις καύσεις τους;

Ίσως κάποιες από αυτές τις ουσίες που παράγονται σε τόσο διαφορετικά οικοσυστήματα, να είχαν τεράστια εμπορική αξία, λόγω της σπανιότητάς τους. Θα ήταν ανάλογες με τα καρυκεύματα (spices) της Ανατολής, την εποχή που δεν υπήρχε κάτι ανάλογο στη Δύση. Και όπως μαζί με τα καρυκεύματα ήρθε στην Δύση το όπιο, με τις ναρκωτικές του επιδράσεις, τι είδους εμπόριο θα μπορούσε να στηθεί γύρω από το «καρύκευμα» που θα παρήγαγε ένα αμμοσκούληκο, αν το καρύκευμα είχε κάποια «παράξενη» επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό;…

Βυθισμένος σε αυτές τις σκέψεις που δεν φαίνονταν να τελειώνουν πουθενά, ο Χέρμπερτ εγκατέλειψε την προσπάθεια να γράψει ένα άρθρο εφημερίδας. Έτσι, γεννήθηκε το Dune.

Ο Χέρμπερτ είχε μέχρι τότε εργαστεί σαν φωτογράφος και πολεμικός ανταποκριτής σ' όλο τον πλανήτη. Είχε ζήσει για αρκετό καιρό στις ζούγκλες του Βιετνάμ και του Πακιστάν όπου μελέτησε τεχνικές επιβίωσης και τη φιλοσοφία των πολεμικών τεχνών. Είχε ταξιδέψει στη Μεσόγειο και την Ελλάδα, την οποία αγάπησε πολύ για την ξενοιασιά της και τη φιλοσοφική διάθεση των κατοίκων της. Όταν επέστρεψε στην Αμερική, αναγκάστηκε να εργαστεί ως δημοσιογράφος και συντάκτης λόγων για υποψήφιους πολιτικούς. Και μάλλον, από ότι είναι φανερό στα βιβλία του, είχε απηυδήσει με τις διπλοπρόσωπες σχέσεις, τις προδοσίες και τις συνωμοσίες που έβλεπε γύρω του. Αλλά ήξερε ότι η διπλοπροσωπία, το ψέμα, η προδοσία, δεν ήταν χαρακτηριστικά της εποχής του και μόνο, αλλά ήταν έμφυτα στην ανθρώπινη φύση.

Η κριτική στάση του Χέρμπερτ απέναντι στην πολιτική είναι ολοφάνερη, ειδικά στο πρώτο Dune. Αν και τελικά φαίνεται να παραδέχεται την αναγκαιότητά της, οι απόψεις του για αυτήν είναι τελείως ανατρεπτικές. (Σε δυο μεταγενέστερα μυθιστορήματά του που έχουν τον ίδιο ήρωα, τον ειδικό πράκτορα McKie του «Υπουργείου Σαμποτάζ», προτείνει ένα υπουργείο που θα αναλαμβάνει να ...σαμποτάρει την ίδια την κυβέρνηση που το έχει δημιουργήσει, για να μη παρακμάζουν εκείνοι στους οποίους συγκεντρώνεται η εξουσία!...)

Μέχρι το Dune, ο Χέρμπερτ είχε δημοσιεύσει μονάχα ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας, τον Δράκο της Θάλασσας, και περίπου 20 διηγήματα. Οι κριτικές που λάμβανε ήταν πολύ καλές, αλλά δεν βοήθησαν το Dune. Όταν τελικά ολοκλήρωσε το πρώτο κομμάτι του, το πήγε σε 20 διαφορετικούς εκδότες, αλλά συνάντησε μόνο μια αντίδραση: το απέρριψαν όλοι, λέγοντάς του ότι κανένας αναγνώστης δεν θα ήθελε να διαβάσει κάτι τόσο περίπλοκο, κάτι τόσο ...ακατανόητο.

Αλλά δεν έκανε πίσω, και άρχισε να δημοσιεύει το Dune σε διάφορα περιοδικά, σε συνέχειες. Κομμάτια του δημοσίευσε μέχρι και στο Playboy, αλλά κυρίως στο περιοδικό επιστημονικής φαντασίας Analog. Μονάχα έτσι δημιουργήθηκε το ενδιαφέρον του κοινού και πείστηκε κάποιος εκδότης να το δημοσιεύσει. Αλλά αυτό έγινε το 1965, οκτώ χρόνια μετά την συγγραφή του!

Το αποτέλεσμα όμως της κυκλοφορίας του ήταν ευχάριστα αναπάντεχο (ειδικά για τον εκδότη του). Το Dune βραβεύτηκε σαν το καλύτερο μυθιστόρημα της χρονιάς, πήρε τα βραβεία Hugo και Nebula, και ξεκίνησε να θεωρείται από πολλούς το μεγαλύτερο και σημαντικότερο δημιούργημα της επιστημονικής Φαντασίας. Πούλησε πάνω από 12 εκατομμύρια (!!) αντίτυπα και μεταφράστηκε σε 14 γλώσσες! (στοιχεία εγκυκλοπαίδειας Britannica).

Αναγνωρισμένος πλέον, προχώρησε στη συγγραφή ακόμη πιο παράξενων ιδεών και βιβλίων, αλλά δεν ξαναπροσπάθησε να παίξει με το αίσθημα των αναγνωστών του, όπως έκανε με το πρώτο Dune. To αποτέλεσμα ήταν κάποιοι να θεωρήσουν ότι ο συγγραφέας δεν είχε τίποτε να δώσει, ενώ συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο: κάποια από τα επόμενα βιβλία του ήταν απείρως βαθύτερα από το Dune, αλλά λόγω περιπλοκότητας και φιλοσοφικού βάθους, απευθύνονταν σε πολύ μικρότερο κοινό. Ίσως ο Χέρμπερτ, αν δεν συναντούσε μια τόσο μεγάλη επιτυχία με το πρώτο του βιβλίο, να είχε παράγει ακόμη μεγαλύτερα και σημαντικότερα αριστουργήματα, τα οποία ίσως να ήταν και πιο εύκολα στην προσέγγιση τους από το κοινό.

Όμως, αφού τα κέρδη από το πρώτο βιβλίο ήταν μεγάλα, δεν χρειάστηκε να σκεφτεί ξανά την εμπορικότητα. Συνέχισε να γράφει με μοναδικό κριτήριο τις διανοητικές ανησυχίες του, πράγμα που είναι φανερό στο Θεός-Αυτοκράτωρ του Dune ή στο τελευταίο βιβλίο της σειράς Chapter House Dune, τα οποία κάθε άλλο παρά εμπορικά είναι, αν εξαιρέσει κανείς τον τίτλο Dune που τα συνδέει με το πρώτο της σειράς. Π.χ., το Θεός-Αυτοκράτωρ δεν έχει καθόλου δράση (αλλά για πολλούς είναι το καλύτερο βιβλίο της σειράς), ενώ στο Chapter House η θλίψη του συγγραφέα για το θάνατο της γυναίκας του είναι κάτι παραπάνω από φανερή.

Κάθε τόμος της 6λογίας είναι ένα μικρό διανοητικό διαμάντι, που εξερευνά κυρίως ένα θέμα.

Στον πρώτο τόμο (που κατά κάποιο τρόπο αποτελείται από δύο μέρη – και κυκλοφόρησε σε δύο βιβλία στην ελληνική αγορά) περιγράφεται η παράξενη πορεία του νεαρού Παύλου Ατρείδη από την εξορία στη …θέωση, ενώ ο κύριος στόχος του συγγραφέα είναι να καταδείξει πως η θρησκεία, η πολιτική, η τεχνολογία και η συνωμοσιολογία είναι πράγματα αδιάρρηκτα μεταξύ τους.

Στον δεύτερο τόμο, το Μεσσία του Dune, το κύριο θέμα μοιάζει να είναι η ύπαρξη ή η ανυπαρξία της πραγματικής «ελεύθερης θέλησης». Ο Μεσσίας Παύλος Ατρείδης πληρώνει το τίμημα της ικανότητάς του να βλέπει πέρα από το χρόνο – και αποκτά τη φριχτή συνειδητοποίηση του σκοτεινού μέλλοντος της ανθρωπότητας.

Στο τρίτο βιβλίο, Τα Παιδιά του Dune, το κύριο θέμα γίνεται πλέον η Οικολογία και οι φρικιαστικές εφαρμογές της Γενετικής επιστήμης, αφού ο πλανήτης-έρημος μετατρέπεται αργά σε μια …όαση, ενώ αρχίζει ο εκφυλισμός του και μαζί η παρακμή των κατοίκων του. Ο Παύλος Ατρείδης έχει χαθεί και ήρωες είναι πλέον τα παιδιά του και η παρανοϊκή αδελφή του.

Στο τέταρτο βιβλίο, το Θεός-Αυτοκράτωρ του Dune, το φιλοσοφικότερο βιβλίο της σειράς, ο Χέρμπερτ προχωρά χίλια χρόνια στο μέλλον της Αυτοκρατορίας των Ατρειδών και προβληματίζεται στο αν πράγματι θα μπορέσει κάποτε κάποιο ανθρώπινο πλάσμα να θεωρηθεί πραγματικός θεός. Προσπαθώντας να απομυθοποιήσει τον θεό-Αυτοκράτορα Λέτο ΙΙ, που στο τέλος του προηγούμενου βιβλίου αποφάσισε να θυσιάσει την εφηβική ζωή του και να μεταλλαχθεί σε ένα αθάνατο τερατώδες πλάσμα, ο Χέρμπερτ με αριστοτεχνικό τρόπο κάνει τον αναγνώστη να παραδεχτεί ότι ο Λέτο ΙΙ είναι, μάλλον, ένας πραγματικός θεός της ανθρωπότητας. Η δεύτερη ανησυχία του βιβλίου –και του πρωταγωνιστή του, Λέτο ΙΙ– είναι η πρόβλεψη της αναπόφευκτης καταστροφής του ανθρώπινου πολιτισμού από τις μηχανές. Ο θεός-Αυτοκράτορας μας εξηγεί την προσπάθειά του να δημιουργήσει ένα ««χρυσό μονοπάτι» για την ανθρωπότητα, ένα δρόμο προσεκτικά σχεδιασμένων εξελίξεων με σκοπό να αποφύγει η ανθρωπότητα την εξαφάνισή της.

Στο επόμενο βιβλίο της σειράς, Οι Αιρετικοί του Dune, o συγγραφέας μελετά το θέμα της παρακμής της Αυτοκρατορίας και του Πολιτισμού. Ακόμη και μετά από τα προνοητικά σχέδια του θεού-Αυτοκράτορα, ο ανθρώπινος πολιτισμός βρίσκεται στα όρια της παρακμής και της κατάρρευσης, ενώ η μόνη ελπίδα επιβίωσης φαίνεται να προέρχεται στις δυνάμεις των βαρβάρων (των ανθρώπων που ο Λέτο ΙΙ επίτηδες φρόντισε να διώξει από την Αυτοκρατορία) που επιστρέφουν για να την εκδικηθούν. Επίσης, τον συγγραφέα φαίνεται να απασχολεί και το θέμα της ανάστασης ενός ανθρώπου με κλωνοποίηση, ένα θέμα που θίγει και στο δεύτερο βιβλίο.

Το τελευταίο βιβλίο της σειράς, το Chapter House Dune (δεν έχει μεταφραστεί ακόμη στα Ελληνικά, ο τίτλος μάλλον αποδίδεται σωστά σαν Καταφύγιο ή Άσυλο του Dune) περιγράφει τις προετοιμασίες των Μπένε Τζέσεριτ για την πτώση του Πολιτισμού, και είναι το πιο απελπισμένο της σειράς. Γράφτηκε εξάλλου μετά το θάνατο της γυναίκας του Χέρμπερτ, ελάχιστα πριν από το δικό του θάνατο, ένα χρόνο αφότου ο Χέρμπερτ είδε στον κινηματογράφο την αποτυχημένη εμπορικά και κακή κινηματογραφικά μεταφορά του Dune από τον μεγάλο σκηνοθέτη David Lynch…

Ο Χέρμπερτ σχεδίαζε να ολοκληρώσει τη σειρά με ένα έβδομο βιβλίο, αλλά τον πρόλαβε ο θάνατος. Έτσι, το Dune έμεινε χωρίς φινάλε, χωρίς επίλογο, χωρίς απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα. Πρόσφατα, ο γιος του Φρανκ Χέρμπερτ, Μπράιν Χέρμπερτ, με τη βοήθεια του συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Κέβιν Τζ. Άντερσον, δημοσίευσε μια σειρά βιβλίων τα οποία περιγράφουν τα γεγονότα πριν από το πρώτο βιβλίο της σειράς του πατέρα του. Δυστυχώς, κατά τη γνώμη μου, αν και η προσπάθεια είναι ενδιαφέρουσα, δεν έχει καμιά σχέση με το μεγαλοφυές έργο του Φρανκ Χέρμπερτ και, εκτός των άλλων, έχει και κάποιες λογικές ανακολουθίες με τα 6 πρωτότυπα βιβλία. Για αυτό το λόγο, αν και δεν τα απορρίπτω, δεν σας προτείνω να τα πάρετε υπόψη σας στην κατανόηση του έπους του Dune.

Μετά από αυτή την ανάλυση, που στην πραγματικότητα είναι μονάχα η δική μου οπτική, καλό θα ήταν να ρωτούσαμε και τον ίδιο το μεγάλο δάσκαλο, τον Φρανκ Χέρμπερτ, τι έχει να μας πει για τη σειρά, την επιτυχία της, τις επιδιώξεις του όταν τη δημιουργούσε. Τα λόγια που ακολουθούν γράφτηκαν τον Απρίλιο του 1984, και βρίσκονται στην εισαγωγή του Οι Αιρετικοί του Dune, του 5ου βιβλίου της σειράς:

Όταν έγραφα το Dune, 

...δεν υπήρχε χώρος στο νου μου για ανησυχίες σχετικά με την επιτυχία ή την αποτυχία του βιβλίου. Με απασχολούσε μόνο το γράψιμο. Έξι χρόνια έρευνας είχαν προηγηθεί της μέρας που έκατσα για να συνδέσω τα κομμάτια της ιστορίας, και η ύφανση των πολλών επιπέδων της πλοκής που είχα σχεδιάσει, απαιτούσε ένα βάθος συγκέντρωσης που δεν είχα ποτέ νιώσει.

Ήταν μια ιστορία για να εξερευνήσει το μύθο του Μεσσία.

Για να παράγει μια άλλη οπτική ενός κατοικημένου από ανθρώπους πλανήτη, σαν μια μηχανή ενέργειας.

Για να εισχωρήσει στους αλληλοσυνδεόμενους μηχανισμούς της πολιτικής και της οικονομίας.

Για να είναι μια κριτική των απόλυτων προβλέψεων και των παγίδων τους.

Για να παρουσιάσει ένα φάρμακο της συνείδησης και να δείξει τι θα μπορούσε να συμβεί εξαιτίας του εθισμού σε μια τέτοια ουσία.

Το πόσιμο νερό έπρεπε να είναι μια αναλογία για το πετρέλαιο και το ίδιο το νερό, μια ουσία που τα αποθέματά της μειώνονται καθημερινά.

Για να είναι ένα οικολογικό μυθιστόρημα, με πολλούς απόηχους, και ταυτόχρονα μια ιστορία σχετικά με τους λαούς και τις ανθρώπινες ανησυχίες τους για τις ανθρώπινες αξίες, και έπρεπε να παρακολουθώ το καθένα από αυτά τα επίπεδα σε κάθε στάδιο του βιβλίου μου.

Δεν υπήρχε χώρος μέσα στο κεφάλι μου για να σκεφτώ άλλα πράγματα.

Μετά την πρώτη έκδοση, οι αναφορές των εκδοτών ήταν διστακτικές και, όπως αποδείχτηκε, λανθασμένες. Οι κριτικοί ήταν μοιρασμένοι στα δυο. Πάνω από 12 εκδότες το απέρριψαν πριν να εκδοθεί. Δεν υπήρχε διαφήμιση. Παρόλα αυτά, κάτι συνέβαινε εκεί έξω.

Δυο χρόνια μετά, πλημμύρισα από παράπονα βιβλιοπωλών και αναγνωστών ότι δεν μπορούσαν να βρουν το βιβλίο. Ο Κατάλογος Whole Earth το υμνούσε. Έπαιρνα τηλεφωνήματα από ανθρώπους που με ρωτούσαν αν ξεκίνησα μια θρησκεία.

Η απάντηση: «Θεέ μου, όχι!»

Αυτό που περιγράφω, είναι η αργή συνειδητοποίηση της επιτυχίας. Την εποχή που είχαν ολοκληρωθεί τα πρώτα τρία βιβλία του Dune, δεν υπήρχε αμφιβολία ότι ήταν μια δημοφιλής δουλειά – μια από τις πιο δημοφιλείς στην ιστορία, μου λένε, με περίπου δέκα εκατομμύρια αντίτυπα να έχουν πουληθεί παγκοσμίως. Τώρα η πιο συνήθης ερώτηση είναι: «Τι σημαίνει αυτή η επιτυχία για εσένα;»

Με εκπλήσσει. Δεν περίμενα ούτε την αποτυχία. Ήταν μια δουλειά και την έκανα. Πολλά κομμάτια του Μεσσία του Dune και των Παιδιών του Dune, είχαν γραφτεί πριν από την ολοκλήρωση του Dune. Πάχυναν βέβαια περισσότερο στη διάρκεια του γραψίματος, αλλά η βασική ιστορία παραμένει ανέπαφη. Ήμουν ένας συγγραφέας και έγραφα. Η επιτυχία σήμαινε ότι θα μπορούσα να περάσω περισσότερη ώρα γράφοντας.

Καθώς βλέπω στο παρελθόν, συνειδητοποιώ ότι έκανα τις σωστές κινήσεις ενστικτωδώς. Δεν γράφεις για επιτυχία. Αυτό παίρνει ένα κομμάτι της προσοχής σου από το γράψιμο. Αν το κάνεις αληθινά, αυτό είναι όλα όσα κάνεις: γράφεις.

Υπάρχει ένα άγραφο συμβόλαιο ανάμεσα σε εσένα και τον αναγνώστη. Αν κάποιος μπει σε ένα βιβλιοπωλείο και δώσει κάποια δύσκολα κερδισμένα χρήματα (ενέργεια) για το βιβλίο σου, χρωστάς σ' αυτό το άτομο κάποια διασκέδαση και ο,τιδήποτε άλλο μπορείς να του προσφέρεις.

Κι αυτή ήταν η πρόθεση μου σε όλη τη διάρκεια.

Φρανκ Χέρμπερτ, 1984